مفهوم عدالت در فقه اسلامی و کاربرد آن در حقوق بین الملل

فقه اسلامی به عنوان یکی از مبانی اساسی نظام حقوقی و اجتماعی جوامع اسلامی، نقشی بی بدیل در تحقق عدالت در ابعاد مختلف ایفا کرده است. در نظام های معاصر، فقه نه تنها به عنوان یک چارچوب نظری برای تدوین قوانین به کار گرفته می شود، بلکه در زمینه هایی همچون عدالت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و قضایی نیز نقش تعیین کننده ای دارد. عدالت سیاسی که یکی از ارکان مهم حکومت داری اسلامی است، بر اساس اصول فقهی مشروعیت نظام را تضمین می کند و موجب مشارکت عادلانه شهروندان در تصمیم گیری ها می شود. همچنین، عدالت اقتصادی که مبتنی بر آموزه های فقهی است، از طریق مفاهیمی مانند زکات، خمس و وقف، به توزیع عادلانه ثروت در جامعه کمک می کند و از نابرابری های شدید اقتصادی جلوگیری می نماید. افزون بر این، عدالت اجتماعی که در فقه بر مفاهیمی همچون برابری و رفع تبعیض تاکید دارد، موجب ایجاد همبستگی و انسجام در جوامع اسلامی می شود. در بعد عدالت قضایی، فقه اسلامی با ارائه اصولی مانند قاعده لاضرر، اصل برائت و اصل تساوی، سازوکاری برای اجرای احکام عادلانه در محاکم قضایی فراهم می آورد. همچنین، توازن میان عدالت و مصلحت که یکی از موضوعات چالش برانگیز در نظام های حقوقی است، در فقه اسلامی مورد توجه قرار گرفته و راهکارهای متعددی برای ایجاد تعادل میان این دو مفهوم ارائه شده است. بنابراین، فقه نه تنها به عنوان یک نظام حقوقی بلکه به عنوان یک ابزار کارآمد برای تحقق عدالت در تمامی ابعاد زندگی بشری مطرح است و کارکردهای گسترده آن می تواند به صلح و ثبات جوامع کمک شایانی کند.

کلیدواژه ها:

فقه اسلامی ، عدالت سیاسی ، عدالت اقتصادی ، عدالت قضایی ، مصلحت