ارزیابی اثرات تغییرات اقلیمی بر تنوع زیستی ماهیان حوضه آبریز دریاچه ارومیه: پیش بینی تغییرات در توزیع، تنوع محلی و منطقه ای (بتا) ماهیان رودخانه ای با مدلسازی داده های مکانی و اقلیمی

تغییرات اقلیمی بزرگترین تهدید در حال ظهور برای تنوع زیستی جهانی و عملکرد اکوسیستم های محلی است. حوضه آبریز ارومیه یک حوضه داخلی و کلا ایرانی است و گونه هایی را در بر می گیرد که برخی از آنها در هیچ کجای دیگری یافت نمی شوند، بنابراین یکی از حوضه های دارای الویت برای مطالعه جوامع ماهیان تحت تاثیر اقلیم است. در این پژوهش ۱۹ متغیر زیست اقلیمی به همراه داده های حضور و شبه عدم حضور ماهیان در رودخانه های حوضه آبریز ارومیه برای مدلسازی استفاده شد. برای بررسی رابطه دو به دوی داده های مکانی، اقلیمی، حضور ماهی و تنوع بتا از رج بندی استفاده شد. برای اندازه گیری خودهمبستگی مکانی، ضریب موران برای گونه ها و پارامترهای زیست اقلیمی محاسبه شد. از بعد فرکتال نیز استفاده شد که برای کل حوضه ارومیه یک عدد محاسبه نماید. جهت پیش بینی حضور ماهی در نقاط نمونه برداری شده در حوضه ارومیه با داده های زیست اقلیمی زمان حال برای هر گونه، از روش MaxEnt استفاده شد. برای محاسبه تنوع بتا از ماتریس نامشابهت جاکارد استفاده شد. با مدل شبکه عصبی بدست آمده از داده های زمان حال، داده های زیست اقلیمی دهه های آتی در مدل قرار داده شد و مقدار تنوع زیستی برای دهه های بعد پیش بینی گردید. بیشترین نقاط حضور به گونه Barbus cyri و کمترین تعداد نقاط حضور به گونه Sander lucioperca متعلق بود. ضریب موران برای نیمی از گونه ها مثبت و برای نیمی دیگر منفی بود. پراکنش ماهی ها الگوی تجمع خوشه ای را نشان داد. RDAنشان داد که داده های زیست اقلیمی سهم اندکی در واریانس مشاهده شده در تنوع های بتا را داشتند و تنوع بتا عمدتا ناشی از غنای گونه ای بود. بعد فرکتال ماهیان آب شیرین حوضه دریاچه ارومیه در حد متوسطی قرار داشت. نقشه های پیش بینی تنوع برای آینده نشان می دهدکه محدوده توزیع گونه های ماهیان حوضه آبریز دریاچه ارومیه تحت سناریوهای SSP ۱۲۶، SSP ۲۴۵ و SSP ۵۸۵، طی دوره های ۲۰۲۱-۲۰۴۰، ۲۰۴۱-۲۰۶۰ و ۲۰۶۱-۲۰۸۰ تغییر خواهد کرد، به ویژه ۲۰۴۱-۲۰۶۰ و ۲۰۶۱-۲۸۰ که تنوع گونه ها به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. این مطالعه می تواند اطلاعات ارزشمندی از تاثیر اقلیم بر تنوع و تغییرات زمانی و مکانی مولفه های تنوع بتا در مبحث حفاظت از تنوع زیستی فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

تغییرات اقلیمی ، تنوع زیستی ، تنوع بتا ، حوضه آبریز ارومیه ، ماهیان رودخانه ای.