تهیه نقشه حساسیت به آتش سوزی در شهرستان آستارا با بهره گیری از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و مدل فراوانی نسبی (FR)

سابقه و هدف: یکی از خطراتی که در دهه های اخیر منابع طبیعی را به طور جدی تهدید می کند، وقوع آتش سوزی های عمدی و غیرعمدی در مناطق جنگلی است. این آتش سوزی ها علاوه بر خسارت های مستقیم جانی و مالی، با کاهش تراکم پوشش گیاهی به صورت غیرمستقیم منجر به تخریب منابع طبیعی و پیامدهای منفی در سطح حوزه های آبخیز می شود.مواد و روش ها: تهیه نقشه حساسیت به آتش سوزی می تواند در تعیین نقاط بحرانی و مقابله با این خطر طبیعی بسیار کارآمد باشد، برای این منظور در این پژوهش از کارایی سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش های تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و فراوانی نسبی (FR) در جنگل های هیرکانی شهرستان آستارا با مساحت ۴۲ هزار هکتار در غرب استان گیلان استفاده شد. این شهرستان با میانگین بلند مدت ۶۵۰ میلی متر بارندگی و ۱/۱۳ درجه سانتی گراد حرارت، اقلیمی مرطوب دارد. در روش AHP و FR با اعمال وزن های به دست آمده به ترتیب با استفاده از پرسش نامه و ۷۰ درصد نقاط آتش سوزی مشاهداتی روی معیارهای مطالعاتی، نقشه وزنی محاسبه شد. با ترکیب این نقشه ها با یکدیگر، نقشه حساسیت به آتش سوزی در هر دو روش تهیه و در پنج کلاس با حساسیت بسیار کم تا بسیار بالا طبقه بندی گردید. به منظور تعیین صحت نتایج از  نقشه ۳۰ درصد نقاط آتش سوزی و منحنی ROC استفاده شد.نتایج و یافته ها: در روش AHP ارزش ضریب ناسازگاری (CI) کمتر از ۱/۰ به دست آمد که نشان دهنده متناسب بودن پارامترهای انتخابی است. نتایج اعتبارسنجی مدل ها نشان داد، روش AHP دارای سطح زیر منحنی برابر با ۸۲۶/۰ و روش FR دارای سطح زیر منحنی برابر با ۸۹۴/۰ است. بر اساس مقادیر AUC، مدل FR نسبت به مدل AHP در تهیه نقشه مناطق مستعد آتش سوزی دقت بیشتری دارد، بنابراین، استفاده از مدل FR برای این شهرستان توصیه می شود. با توجه به نتایج، از میان معیارهای مطالعاتی، معیار فاصله از روستا و جاده ارتباطی به ترتیب با امتیاز ۴۳۶/۰ و ۳۱۴/۰ مهمترین معیارهای موثر در وقوع آتش سوزی منطقه هستند. معیار جمعیت با امتیاز ۰۶۲/۰ کمترین تاثیر را بر وقوع آتش سوزی در منطقه مطالعاتی دارد.نتیجه گیری: در این شهرستان تمرکز آتش سوزی ها بیشتر در نواحی شمالی و جنوب شرقی شامل حوزه های آبخیز شماره ۱، ۴ و ۷ است، نقشه پهنه بندی خطر آتش سوزی تهیه شده نشان می دهد، ۸۲/۱ درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه دارای حساسیت بسیار بالا و ۹/۲۲ درصد دارای حساسیت بالا به آتش سوزی است که با مدیریت صحیح می توان به سرعت این آتش سوزی ها را خاموش کرد؛ در حوزه های حساس به آتش سوزی، تمرکز روستاها بالا و فاصله بین روستاها از جاده های ارتباطاتی کمتر است، بنابراین، در مناطق بحرانی راهکارهای جلب مشارکت مردمی، همیاران طبیعت و تجهیز و آموزش روستاییان برای اطفای حریق می تواند در کاهش وقوع حریق در شهرستان آستارا موثر باشد.

کلیدواژه ها:

تخریب ، حریق ، جنگل هیرکانی ، استان گیلان