گونه شناسی مضامین بنی اسراییل ( בני ישראל) در آثار سعدی

سعدی آیینه ای بی زنگار ادبیات فارسی است که هر کس می خواهد زاللترین تصاویر را از فرهنگ ادبی ایران ببیند، ناگزیر از مطالعه ی آثار او است. یکی از جذابیت های ادبی آثار شیخ، استفاده فراوان از مضامینی است که به الیه های متن می افزاید و آن ها مخاطب را از سطح به عمق فرو می برد تا خواننده مروارید سخن شیخ را دریابد. در این میان، آن چه به خاندان درازدامن بنی اسراییل یعنی از یعقوب تا موسی و بعدتر دیگر انبیای این قوم مربوط است، نوعی دیگر از هنرنمایی هایی سعدی در به کارگیری مضامین چند لایه ساز متن محسوب می شود. در این پژوهش، تمام آثار سعدی بررسی شده و هر جا که درباره ی یکی از اشخاص این قوم اعم از پیامبر (مثل موسی) و دشمن (نظیر سامری) و یا مضامین مرتبط به آنان مثل کتاب تورات و اشارات فقهی درباره ی یهودیان بیتی یا عبارتی ذکر شده استخراج شده است. برخی از نتایج جستار: به صورت کلی، ۲۰۷ مورد وجود دارد که مضامین بنی اسراییلی در آن ها وجود دارد و این مضامین را به ترتیب فراوانی می توان در سه دسته تلمیحات (۱۶۰ مورد)، اشاره اسمی ۳۵ مورد)، قصص برساخته ۱۲ مورد) تقسیم کرد. تمام ۲۰۷ مورد ذیل ۶۴ موضوع، شامل تلمیحات ۴۷ مورد)، اشاره اسمی ۹ مورد)، قصص برساخته ۸ مورد، تقسیم می شوند؛ یعنی شاعر در حقیقت ۶۴ مضمون بنی اسراییلی را در ۲۰۷ موضع تکرار کرده است. در میان تمام آثار شیخ، تنها ۱۴ اثر دارای مضمون هستند که در این میان، بیشترین فراوانی به ترتیب در غزلیات، گلستان، بوستان است.

کلیدواژه ها:

بنی اسراییل ، سعدی ، کلیات ، مضمون ، موسوی