چشم انداز امنیت غذایی استان خراسان رضوی (۱۴۱۳-۱۴۰۳) از دیدگاه محصولات زراعی (منطبق بر ظرفیت آب)

مطالعه حاضر با هدف تامین امنیت غذایی و با در نظر گرفتن ظرفیت آبی استان خراسان رضوی، با استفاده از اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای و همچنین جمع آوری داده های میدانی و نظرات صاحب نظران، جهت پیش بینی ظرفیت های آینده تولیدات زراعی در این استان انجام شده است. برای این منظور، سطح برداشت، عملکرد، تولید، حجم آب مصرفی و بهره وری آب برای محصولات مهم زراعی آبی و دیم استان خراسان رضوی در افق های ۵ (۱۴۰۷-۱۴۰۳) و ۱۰ ساله (۱۴۱۲-۱۴۰۳) برای دو سناریوی آبیاری کامل (آبیاری به میزان ۱۰۰ درصد نیاز آبی) و کم آبیاری (آبیاری بین ۸۰ تا ۹۰ درصد نیاز آبی بسته به نوع محصول) پیش بینی و نسبت به دوره پایه (۹۹-۱۳۹۶) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان عملکرد محصولات آبی و دیم در دوره های افق نسبت به دوره پایه، افزایش و سطح برداشت محصولات آبی کاهش و محصولات دیم افزایش خواهد یافت. بااین حال، میزان تولیدات آبی در شرایط کم آبیاری و همچنین تولیدات دیم با افزایش و میزان تولیدات آبی در شرایط آبیاری کامل در راستای تعادل بخشی منابع آب با کاهش مواجه خواهد شد. این تغییرات عمدتا ناشی از افزایش در سطح برداشت و تولید سورگوم علوفه ای (Sorghum bicolor)، قصیل، چغندر علوفه ای و چغندر پاییزه (Beta vulgaris) و کاهش در سطح برداشت و تولید یونجه (Medicago sativa)، محصولات جالیزی آبی و چغندر بهاره رخ خواهد داد. علی رغم افزایش تقاضای محصولات مهم زراعی استان در افق های ۵ و ۱۰ ساله به ترتیب به میزان ۱۰ و ۱۷ درصد (با در نظر گرفتن افزایش جمعیت و کاهش اندک مصرف سرانه)، میزان تولید این محصولات در افق ۵ ساله دو درصد کاهش و در افق ۱۰ ساله تنها یک درصد افزایش خواهد یافت. لذا پیش بینی می شود که میزان خوداتکایی کل تولیدات استان از ۷۴ درصد در دوره پایه به ۶۸ و ۶۷ درصد به ترتیب در افق های ۵ و ۱۰ ساله کاهش یابد. جهت حصول نتایج این مطالعه، راهکارهایی از جمله توجه ‎به آبخوان و آبخیزداری، ایجاد پوشش گیاهی در اراضی آیش مانند کشت گیاهان دارویی و علوفه ای، استفاده از کودهای آلی و زیستی، توسعه واقعی کشاورزی حفاظتی، توسعه کشت های پاییزه و انتظاری، توسعه کشت محصولات جایگزین به ویژه محصولات علوفه ای و تامین، تولید، توزیع و مصرف به موقع و مناسب نهاده ها پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

بهره وری آب ، تولید ، خوداتکایی ، کم آبیاری ، مصرف سرانه