تاثیر آبیاری تکمیلی و برخی تعدیل کننده های تنش (ورمی کمپوست، اسید هیومیک و نانواکسید آهن) بر اجزای پر شدن دانه، گره زایی و عملکرد نخود (Cicer arietinum L.) دیم

آبیاری تکمیلی و کاربرد تعدیل کننده های تنش (همانند ورمی کمپوست، اسید هیومیک و نانواکسید آهن) می تواند اثرات کمبود آب تحت شرایط دیم را کاهش داده و اجزای پر شدن دانه و گره زایی را در نخود (Cicer arietinum L.) دیم افزایش دهد. در این راستا، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه ای در نزدیکی اردبیل در سال زراعی ۱۴۰۲ اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی کاربرد ورمی کمپوست در سه سطح (عدم استفاده به عنوان شاهد، کاربرد چهار و هشت تن در هکتار) و محلول پاشی اسید هیومیک و نانواکسید آهن در چهار سطح (محلول پاشی یک گرم در لیتر نانواکسید آهن، ۰.۲ گرم در لیتر اسید هیومیک، کاربرد توام اسید هیومیک و نانواکسید آهن، عدم کاربرد به عنوان شاهد) و آبیاری در دو سطح (دیم به عنوان شاهد و انجام آبیاری تکمیلی در مرحله گل دهی) را شامل می شدند. نتایج نشان داد که شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب، عملکرد کوانتومی و تعداد غلاف در بوته به طور معنی داری تحت اثرات اصلی سطوح آبیاری، ورمی کمپوست و اسید هیومیک قرار گرفتند. همچنین سطوح آبیاری × ورمی کمپوست × اسید هیومیک بر اجزای پر شدن دانه (سرعت پر شدن دانه، حداکثر وزن دانه، طول دوره و دوره موثر پر شدن دانه) و عملکرد دانه اثر معنی داری داشت. نتایج نشان داد که کمبود آب تحت شرایط دیم در مقایسه با آبیاری تکمیلی در مرحله گل دهی، منجر به کاهش معنی داری در عملکرد و اجزای عملکرد نخود شد. مقایسه میانگین ها نشان داد که استفاده از آبیاری تکمیلی و کاربرد تعدیل کننده های تنش (ورمی کمپوست و محلول پاشی با اسید هیومیک و نانواکسید آهن)، سرعت پر شدن دانه (۵۱.۹ درصد)، طول دوره و دوره موثر پر شدن دانه (به ترتیب ۶۲.۵ و ۴۴.۶ درصد) و عملکرد دانه را (۵۷ درصد) در مقایسه با عدم کاربرد تعدیل کننده های تنش تحت شرایط دیم افزایش داد. کاربرد ورمی کمپوست و محلول پاشی با نانواکسید آهن و اسید هیومیک، تعداد گره فعال (۲.۸ برابر)، وزن خشک گره (۴۵ درصد) و درصد گره فعال (۲.۳ برابر) را در مقایسه با سطح شاهد (عدم کاربرد ورمی کمپوست و نانواکسید آهن و اسید هیومیک) افزایش داد. ازاین رو، با در نظر گرفتن نتایج این آزمایش، می توان اظهار داشت که استفاده از تعدیل کننده های تنش و آبیاری تکمیلی در مرحله گل دهی می تواند گره زایی، اجزای پر شدن دانه و عملکرد دانه نخود دیم را افزایش دهد.

کلیدواژه ها:

دانه در نیام ، شاخص کلروفیل ، عملکرد کوانتومی ، محتوای نسبی آب ، محدودیت آبی