جنگ های معاصر و تاثیر آن بر حقوق بشر در نظام بین الملل

با اینکه به همت حقوق بین الملل توسل به زور، جنگ به مثابه بارزترین نماد از تهدید صلح و امنیت در روابط بین المللی، تحت قاعده در آمده و مشروعیت بین المللی آن نیز امری استثنایی شده، اما مبانی و عوامل انگیزش و بروز جنگ، چنان فراگیر و پیچیده است که به صرف وجود این قواعد نمی توان جهان عاری از جنگ را محقق ساخت. به همین دلیل است که حقوق بشر دوستانه با درک همین امر به عنوان امری غیر قابل اجتناب، درصدد برآمده تا نوع و سطح رفتار دولت ها و دیگر بازیگران در طول جنگ را سامان داده و به صورتی محدود کنترل نماید که مقتضیات انسانی و کرامت بشری تحت الشعاع نبرد و رفتارهای خصمانه و خشونت های جنگی قرار نگیرد. لذا حقوق بشر دوستانه در صورتی به اهداف خود خواهد رسید که وضعیت جنگ را درک نموده و با در نظر گرفتن ابعاد و جهات آن، قاعده سازی نموده و متحول گردد. جنگ های معاصر با تکیه بر همین احساسات نمود یافته و عرض اندام کرده است. این جنگ ها، از نظر احساسی، جنگی فضیلتمند تلقی می گردد. کارایی و اثر بخشی حقوق بشر دوستانه مستلزم این است که اولا قواعد موجود در تطبیق بر مصادیق، مجرایی روشن داشته باشند و تکرار وقایع سنتی مورد نظر حقوق بشر دوستانه را تحت پوشش قرار دهند ثانیا جزئیات و مصادیق جدید همان جنگ های گذشته را نیز در چارچوب حاکمیت قانون ضابطه مند سازند. ثالثا با پیگیری روندی تکاملی، حکم آنچه را در گذشته قابل تصور نبوده و در شرایط حاضر قابل وقوع شده و یا در دورنمای آینده قابل وقوع است، تبیین نماید. در خصوص مورد اخیر، فارغ از اینکه تحولاتی در درگیری های مسلحانه معاصر رخ داده که موجب تغییر مهم در زمینه و گستره اعمال حقوق بشر دوستانه شده (نظیر پایداری شرکت ها و موسسات خصوصی در امور بشر دوستانه و یا اداره بخش هایی از امور عمومی دولت های تحت اشغال) تغییراتی نیز حادث شده و در حال استقرار است در این راستا، نوع و ماهیت درگیری ها مسلحانه جدید به نحو بسیار متفاوت از درگیری مسلحانه تعریف شده در حقوق بین الملل است که در آن هم طرف های متخاصم و هم شیوه های بکارگیری سلاح و ابزار جنگی چنان تغییر یافته که نمی توان به صرف اعمال قواعد حقوق موجود، به تنظیم و قاعده مندسازی آنها پرداخت.

کلیدواژه ها:

جنگ ها ، حقوق بشر ، نظام بین الملل ، مخاصمات مسلحانه ، دوره معاصر