نگاهی دیگر به معانی ثانوی امر با تکیه بر غزلیات حافظ

یکی از موضوعات مهم و قابل بررسی در ادبیات و به تبع آن در بلاغت، بررسی معانی ثانوی مقولات علم معانی است؛ اما این موضوع در کتب بلاغی به شایستگی دیگر موضوعات علم معانی مورد توجه و واکاوی قرار نگرفته است. یکی از این مقولات که در مباحث مربوط به انشاء طلبی مطرح می شود «معانی ثانوی امر» است؛ در علام معانی از این فعل علاوه بر معنای حقیقی، میتوان معانی ثانوی و مجازی متعددی استنباط نمود، و این معانی ثانوی نیاز محدود به آنچه که در کتاب های بلاغت عربی و فارسی بیان شده اند، نیستند. کتب بلاغی موجود فارسی بسیار به اختصار به معانی ثانوی امر پرداخته اند و نتایج بررسی و حتی شاهد مثال های اغلب آنها تکراری می باشد؛ ضمن اینکه، در این آثار کمتر به اصطلاح سازی و ارائه تعریف برای عناوین پرداخته اند. حال آنکه به نظر میرسد با دقت در آثار شعرای بزرگ و یافتن شواهدی جدید، میتوان که به تعداد این معانی افزود. با توجه به این که شعر و زبان حافظ بیش از هر شاعری این استعداد را دارد که به فراخور ذوق و حال و هوای خواننده میتوان غرضی از این اغراض ثانوی و یا چند غرض را استنباط نمود؛ پس از طرح و بررسی معانی ثانوی امر در دیگر کتب بلاغی عربی و فارسی وسپس مطالعه و بررسی کل غزلیات حافظ، موفق به یافتن عناوینی جدید از معانی ثانوی امر گردیده و پس از تعریف عنوان، به منظور تبیین بیشتر آن، شواهدی از شعر حافظ را آورده و آنها را توضیح داده ایم.

کلیدواژه ها:

بلاغت ، معانی ، معانی ثانوی ، امر ، غزلیات حافظ