بررسی تأثیرات اقلمی در شکل گیری و عملکرد فضاهای شهری با تاکید بر توسعه پایدار و مصف بهینه انرژی (نمونه موردی: شهرستان سمنان)

انسان همواره در طول تاریخ زندگی خود کوشیده است تا به منظور ایجاد محیطی امن و سرپناه برای سکونت، با ساخت مکان هایی تحت عنوان سرپناه و خانه، آن را با محیط پیرامون خود هماهنگ ساخته و بدین ترتیب شرایط حیات خویش را تسهیل نماید. در واقع شرایط اقلیمی و جغرافیایی نیز، در شکل گیری این فضای زندگی، دخالت مستقیم دارد. در کشور ما ایران، به علت دارا بودن چهار اقلیم متفاوت گرم و مرطوب، گرم و خشک، معتدل و مرطوب و سرد، معماری های متفاوتی (بویژه در سبک مسکن بومی) هماهنگ با اقلیم بوجود آمده است که در ساخت این محیط ها به کارگیری مصالح و مواد بومی که کمترین تأثیر نامطلوب بر محیط دارند و ه مچنین کاهش میزان انرژی مصرفی با استفاده از مصالح محلی، موجب پایداری محیط زیست و افزایش دوام بناها گردیده اند. در طراحی بافت های کهن، گذرگاه ها، ساباط، محله ها و راسته ها، ملحوظ نمودن شرایط اقلیمی را مد نظر قرار داده اند. ساکنین شهر تاریخی سمنان نیز در طول تاریخ چند هزار ساله خود در مسیر راه ابریشم، به مانند تمام ساکنین مناطق ایران، در معماری و شهرسازی خود چنین مسائلی را رعایت نموده اند که نمونه های بر جامانده از بناهای تاریخی، گواهی بر این ادعا خواهد بود. خصوصیات اقلیمی این شهر که در حاشیه کویر مرکزی ایران واقع شده- وجود ساعات آفتابی بالا، بادهای شدید در فصول مختلف سال، گرد و غبار محلی و ... موجب شده تا بناهای منطقه همساز با اقلیم در نظر گرفته شود. در این مقاله با استفاده از اطلاعات موجود هواشناسی منطقه و نیز دریافت های علمی و عینی دیگر و بررسی بناهای سنتی موجود در شهر سمنان، سعی شده شرایط اقلیمی منطقه از نظر معماری همساز با اقلیم و فاکتورهایی چون پایداری معماری و بهره گیری مناسب از انرژی های موجود، مورد ارزیابی قرار گیرد. نتایج حاصل نشان می دهد که مردم شهرسمنان در طول سالیان دراز در ساخت بناهای خود به موارد اقلیمی چون جهت وزش بادهای غالب و زاویه تابش خورشید و مدت زمان آن توجه نموده اند و در این زمینه دارای معماری سنتی پایدار و همساز با اقلیم با بهره برداری بهینه از انرژی های طبیعی بوده اند.

کلیدواژه ها:

معماری ، اقلیم ، آسایش ، مصرف بهینه انرژی ، ساخت و ساز پایدار ، انرژی قابل تجدید