گونه شناسی ساختارهای فرمی حاشیه در فرش های منقوش در نگاره های عصر تیموری

فرش به مثابه یک شیء هنری، از نظر ساختار طرح عموما به دو بخش زمینه و حاشیه تقسیم بندی می شود. پژوهشگرانی در بازشناسی برخی گونه های فرش ازجمله فرش های عصر تیموری، عناصر نقش موجود در حاشیه ها را به منزله مولفه ای سبکی از آن هنر دانسته اند. به این ترتیب، اهمیت بازشناسی حاشیه ها در فرش های سبک تیموری نشان می دهد که گونه شناسی و طبقه بندی آن ها می تواند به شناخت نسبی فرش های مذکور کمک نماید. همچنین، از این دسته فرش ها نمونه سالم و کاملی به جز چند تخته پاره فرش، در دسترس نیست و اساسا برخی نگاره های باقی مانده از آن دوره، به عنوان منابعی در دسترس و موثر، در بازشناسی این هنر به کارگرفته می شوند. از این رو، پژوهش کیفی حاضر از این منابع بهره یافته و به شیوه توصیفی-تحلیلی و با هدف طبقه بندی و گونه شناسی حاشیه فرش های سبک تیموری، به این پرسش اصلی پاسخ خواهد داد که حاشیه های مذکور بر مبنای ساختار بصری در قالب چه گونه هایی قابل شناسایی هستند؟ از این جهت، داده های این تحقیق با روش اسنادی گردآوری شده و در دو سطح توصیف و تحلیل، به شناخت ساختارهای فرمی موجود در حاشیه فرش های عصر تیموری پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که حاشیه های این فرش ها، شامل چهار گونه کلی و ده زیرگونه به این شرح هستند: ۱. حاشیه های متشکل از گره های مشبک (با عنصر اصلی گره سرنوشت، با عنصر اصلی گره قلاب درهم). ۲. حاشیه های متشکل از گره سرنوشت یا متشکل از گره قلاب درهم (گره سرنوشت، گره ترکیبی، گره ترکیب شونده). ۳. حاشیه های اسلیمی (محرابی-قندیلی، شمعدانی، تمام اسلیمی). ۴. حاشیه های ساده (هندسی، هندسی-گردان).

کلیدواژه ها:

قالی تیموری ، حاشیه قالی ، گره سرنوشت ، ساختارشناسی ، گونه شناسی