بررسی و تحلیل موضوعات تربیتی در غزلیات حافظ

سکوت یکی از مهمترین بنمایه های الاهیات عرفانی» به نحو اعم. و الاهیات سلبی، به نحو اخص، است. سکوت آخرین مرحله کوشش عارف و الهیدان عرفانی در تلاش برای سخن گفتن از خداست. در این مرحله، تمام ترفندها و روشهای زبانی عارف رنگ می بازند. در نوشته پیشرو به کارکردهای الاهیاتی سکوت در آثار مولانا می پردازیم. در ابتدا به نقش محوری سکوت در آثار وی اشاره میکنیم. سپس به دلایل اخلاقی روانی و نیز دلایل زبانی - معرفتی دعوت به سکوت در اندیشه و آثار این عارف می پردازیم. رابطه معکوس عقل و سخن گفتن، نجات بخشی خاموشی پرهیز از پریشانی ضمیر و نیل به جمعیت خاطر به مدد خاموشی، مراعات حال مخاطب. رازپوشیی پرهیز از خاصیت تخدیری سخنوری» و پرهیز از کبر از مهمترین دلایل اخلاقی -- روانی دعوت به سکوت است و ظرفیت محدود زیان در بیان حقایق، بیان ناپذیری خدا و تلاش برای حفظ وحدت و رهایی از عالم مادی، به طور اعم، و زبان بشری، به طور اخص، از دلایل زبانی - معرفتی فراخواندن به خاموشی به شمار می آید. در بخش آخر این مقاله نیز چرایی سخن گفتن به رغم فراخواندن به سکوت را بررسی میکنیم. از مهمترین دلایل و علل سخن گفتن عارف و الهیدان، به رغم دعوت به سکوت، به مواردی همچون به سخن در آمدن عارف از جانب خدا، سخن گفتن به واسطه اضطراری درونی سخن گفتن از سر عشق ورزی به خدا و خلق, جنبه تعلیمی سخن و ارائه قرینه ای بر بیان ناپذیری اشاره میتوان کرد.

کلیدواژه ها:

غزلیات حافظ ، شاعری اجتماعی ، شعر ، ارزش شناسی