نقش زنان روستایی در پایداری بوم نظام های کشاورزی ایران

زنان به­دلیل نقش­های گوناگون خود در خانه و مزرعه همواره تاثیر قابل توجهی بر رفاه و پایداری خانوارهای روستایی دارند. بااین وجود، ارزش فعالیت­های آنان اغلب دست­کم گرفته می­شود که این موضوع بسیاری از برنامه­های توسعه را با ناکامی مواجه نموده است. با هدف تعیین میزان مشارکت زنان در کشاورزی و تاثیر آنان بر پایداری اگرواکوسیستم­های ایران، پژوهش حاضر در تمامی استان­های کشور به اجرا درآمد. داده­های مورد نیاز به وسیله پرسشنامه از ۹۳۰ خانوار کشاورز گردآوری شدند. روایی و پایایی پرسشنامه به­ترتیب توسط متخصصان و آزمون آلفای کرونباخ تایید شد و تجزیه و تحلیل داده­ها نیز از طریق آزمون­ فریدمن، آزمون تی نمونه­های مستقل و ضریب همبستگی تائو بی کندال صورت پذیرفت. براساس یافته­ها، مشارکت اکثریت زنان در سامانه­های کشاورزی بازاربنیان (مردم محور) کمتر از حد متوسط بود. از سوی دیگر، نتایج نشان دادند که با وجود محدودیت­های متفاوت، ۱/۴۴ درصد از زنان دارای باغچه­های خانگی بودند. ارزیابی پایداری نیز آشکار ساخت که در کل اگر چه خانوارهای کشاورز سطح مطلوبی از پایداری را تجربه نکردند، اما زنان با تولید محصولات کشاورزی گوناگون در باغچه­های خانگی خویش به­طور معناداری (۰۱/۰p<) پایداری خانوارهایشان را بهبود بخشیدند. زنان همچنین با مشارکت در تولید محصولات کشاورزی بازاربنیان (مردم محور) به ارتقای پایداری خانوارهای خود یاری رساندند. البته آنان با مشارکت در این سامانه­ها به اندازه زمانی که در باغچه­های خانگی­شان فعالیت داشتند، موفق به بهبود پایداری نشدند. بدین ترتیب، پژوهش حاضر پیشنهاد می­کند که کارشناسان و سیاست­گذاران با نگاهی جنسیت­محور به مسائل بخش کشاورزی بپردازند. زیرا به حاشیه راندن زنان از این بخش به مفهوم تبدیل آنان از عناصر فعال اقتصادی به مصرف­کنندگانی با سبک زندگی متفاوت می­باشد که این تغییر بی­تردید اقتصاد محلی و ملی را با دشواری­های فراوانی مواجه می­سازد و پیامدهای هنگفتی را به همراه خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

پایداری اجتماعی ، پایداری اقتصادی ، پایداری زیست محیطی ، باغچه خانگی ، جنسیت ، خانوار