رویکردها و شاخص های مختلف ارزیابی آسیب پذیری بوم سازگان

آگاهی از وضعیت آسیب پذیری بوم سازگان از مهم ترین ابزارهای موجود برای دستیابی به مدیریت پایدار منابع آب و خاک است. هم چنین ارزیابی آسیب پذیری پیش نیاز ارایه راه کار های مدیریتی و برنامه ریزی موثر برای به حداقل رساندن اثرات مخرب ناشی از آشفتگی های طبیعی و انسانی محسوب می شود. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف مرور و بررسی مطالعات گذشته در مورد آسیب پذیری بوم سازگان، جمع آوری و ارزیابی روش های مورد استفاده در این مطالعات و نیز شناسایی رویکردهای کارآمد و موثر برای ارزیابی آسیب پذیری بوم سازگان های طبیعی در جهان انجام شد. جمع بندی مطالعات انجام شده نشان داد که در مجموع ۱۴ روش مرتبط با موضوع تخصصی برای اندازه گیری آسیب پذیری وجود دارد. با توجه به مطالعات انجام شده، نتایج نشان دهنده این است که غالبا بدون توجه به پایداری بوم سازگان و درجه آسیب پذیری، سلامت محیط زیست منطقه به خطر می افتد و زیان های جبران ناپذیر فراوان دیگری در آینده به بار می آورد. هم چنین نتایج نشان می دهد که از طریق تعیین و شناسایی عامل های تشدید آسیب پذیری، می توان از گسترش فعالیت های مخرب بوم سازگان های طبیعی و انحراف از وضعیت سلامت آن ها جلوگیری نمود. با بازبینی و تحلیل دقیق روش ها، جنبه های مشترک متعددی از جمله استفاده از قضاوت کارشناس، رتبه بندی و تولید نقشه و تلاش برای کمی سازی آشاخص ها بین اکثر روش ها وجود دارد. دخالت غیرمنطقی انسان در بهره برداری از منابع طبیعی موجب نامتعادل شدن روابط نظام مند بین اجزای مختلف محیط زیست شده است. با توجه به نوپا بودن مفاهیم و روش های ارزیابی آسیب پذیری در مقیاس حوزه آبخیز، انجام تحقیق های گسترده و جامع تری در شرایط مختلف آب و هوایی، خاکی، کاربری اراضی، زمین شناسی و هیدرولوژی مورد نیاز است.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری محیط زیست ، تحلیل بوم شناختی ، پایش ، رویکردهای ارزیابی ، مدیریت آبخیز