بررسی روند مصرف زمین های کشاورزی غرب تبریز از دریچه کردار اجتماعی (پیش از تهیه اولین طرح جامع شهر تبریز در سال ۱۳۴۹ تا کنون)

اهمیت تامین امنیت غذایی در عصر تغییر اقلیم  موجب توجه روزافزون به نظام های غذایی محلی شده است که کشاورزی در شهرها و محیط های بلافصل اطراف آن یکی از ارکان اصلی آن است. اراضی که به شدت در معرض گسترش های جدید شهری هستند و حفاظت از آنها بدون حمایت برنامه ریزان شهری ممکن نیست. پژوهش حاضر بر خلاف پژوهش های پیشین در زمینه حفاظت از اراضی کشاورزی شهری که اغلب به ابعاد کالبدی یا قانونی موضوع پرداخته اند؛ از دریچه کردار اجتماعی به موضوع مصرف اراضی حاصلخیز کشاورزی برای سایر کارکردهای شهری می پردازد. هدف مقاله حاضر این است که چرایی و چگونگی تغییرات شیوه های مصرف زمین های کشاورزی و امکان مداخله، هدایت و مدیریت آن از منظر کردار اجتماعی بررسی شود. به این منظور اراضی کشاورزی غرب شهر تبریز در یک دوره زمانی بیش از پنجاه سال، قبل از تصویب اولین طرح جامع تبریز تا کنون که سومین طرح جامع شهر تصویب شده است بررسی شده اند. باتوجه به طولی بودن مطالعه و فاصله زمانی از روش بازسازی تاریخی استفاده شده است که برای تحلیل «گفته ها» از تحلیل اسناد تاریخی (به ویژه طرح های توسعه شهری) و برای اقدامات از نقشه های وضع موجود دوره های مختلف در دسترس و مصاحبه با ساکنین محلی استفاده شده است. یافته ها حاکی است در این دوره تغییر منابع سه گانه معانی، مواد و متخصصین در دوره های مختلف مورد بررسی کردارهای اجتماعی را تغییر داده و در صورت استمرار باعث تغییر شیوه های مصرف اراضی به نفع یا ضرر پایداری شهری شده است. بررسی ها نشان می دهد در هر دوره زمانی چندین نگرش هم زمان وجود داشته است که با مواد و شایستگی های متناظر خود کردارهای اجتماعی را شکل داده یا کردار اجتماعی غالب را تضعیف یا تقویت کرده اند، همچنین شاهد اختلاف بین دیدگاه و عمل مدیریت شهری از بالا و مالکان زمین از پایین بوده ایم و شهروندان هم تقویت کننده یا تضعیف کننده کردار غالب اجتماعی بوده اند.

کلیدواژه ها:

امنیت غذایی ، پارک بزرگ آذربایجان ، پارک کشاورزی ، پایداری شهری ، کاربری اراضی