مستندسازی روند تولید برنج (Oryza sativa L.) در شهرستان قائمشهر

سابقه و هدف: فرآیند تولید محصولات کشاورزی از پیچیدگی و ظرافت خاصی برخوردار بوده و تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد. این عوامل به نوبه ی خود چالش های متعددی را در عرصه ی تولیدات جهانی کشاورزی موجب می شوند. لذا به منظور کاهش این مشکلات و بهبود فعالیت های منتج به تولید، در وهله ی اول باید به چگونگی عملیات مدیریتی پرداخت. این امر مستلزم پایش کلیه ی مراحل منتهی به تولید از طریق مستندسازی است. مستندسازی جریان تولید (جمع آوری تمام مراحل و عملیات خط تولید محصول از تهیه ی بستر بذر تا برداشت)، از گام های اولیه ی موثر در بهبود فرآیندهای مدیریتی در کشاورزی محسوب می شود. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی جزئیات فرآیند تولید و بررسی کلیه ی عملیات زراعی و در راستای کاهش چالش های مرتبط با مدیریت مزرعه و در نهایت ارتقاء عملکرد محصول برنج در منطقه ی قائمشهر انجام شد.مواد و روش ها: با توجه به اهمیت مستندسازی فرآیند تولید، در این مطالعه سه گروه اطلاعات مربوط به مدیریت زراعی، خاک و گیاه زراعی طی سال های زراعی ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ به صورت میدانی و با پایش مستمر مزارع مورد مطالعه در طول فصل رشد و طی مراحل کاشت، داشت و برداشت ثبت و جمع آوری شدند. در این بررسی ها دامنه ی تغییرات و شیوه ی انجام هر عملیات مدیریتی و نسبتی از کشاورزان که از شیوه های مختلف مدیریتی استفاده کرده بودند، با توزیع فراوانی مطلق و تجمعی مشخص شد. یافته ها: نتایج این پروژه نشان داد تاریخ نشاءکاری در منطقه بین ۲۹ فروردین تا ۹ خرداد ماه است. نشاءکاری اغلب به شیوه ی سنتی (استفاده از کارگر) مرسوم است. میزان بذر مصرفی بسته به نوع رقم و کیفیت بذر، نوع خزانه و شیوه ی نشاکاری، بافت خاک، دانش بومی و تجربی کشاورز، بین ۳۰ تا ۱۴۴ کیلوگرم در هکتار متغیر است. حدود ۵۴% مزارع هنوز هم از بذور خودمصرفی استفاده می کنند. با وجود تنوع ارقام، طارم هاشمی با استقبال بیشتری روبرو است. اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم از کودهای غالب جهت تامین نیازهای غذائی گیاه برنج هستند. بیشترین دفعات تقسیط به کود اوره اختصاص دارد. بسته به شرایط آب و هوایی و نوع رقم، برداشت به طور معمول بین ۲۸ تیر تا ۲۹ شهریور ماه انجام می شود که ۹۵ درصد آن با کمباین برنج صورت می گیرد. به دلیل تنوع رقم و روش های مدیریتی، عملکرد شلتوک بین ۲۲۶۹ تا ۱۱۰۵۲ کیلوگرم در هکتار متغیر بود. نتیجه گیری: با مستندسازی فرآیند تولید ضمن آگاهی از وضعیت فعلی مزارع در منطقه، حل مشکلات موجود در نظام های تولید و رسیدن به وضعیت ایده آل امکان پذیر می شود. همچنین در انجام پروژه های مشابه از دوباره کاری و صرف زمان زیاد و وقفه در کار اجتناب می گردد.

کلیدواژه ها:

مستندسازی ، عملکرد ، مدیریت زراعی ، توزیع فراوانی مطلق و تجمعی