کارآمدی خط افق در سازمان یابی فضا و بازنمایی عمق صحنه در نقاشی ایرانی (برپایه آثار ایلخانی تا پیدایی فرنگیسازی)
محل انتشار: فصلنامه جلوه هنر، دوره: 15، شماره: 4
سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 91
فایل این مقاله در 21 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JJHJOR-15-4_007
تاریخ نمایه سازی: 30 بهمن 1402
چکیده مقاله:
حافظه دیداری بیننده امروز، مهمترین کارکرد خط افق را ساماندهی خطوط فضاساز و جایدادن نقطه گریز (VP) در نقاشی میداند. از آن جا که، نقاشی ایرانی فاقد نقطه گریز بهشیوه غربی است، کارکرد خط افق در آن محل پرسش است. شاید بپنداریم خط افق در نگارههای ایرانی، نقش موثری در ژرفانمایی و انسجام فضای تصویر ندارد، درحالی که واکاوی آثار از سدههای گوناگون آشکار میکند، این خط بهگونهای متفاوت بر روند سامانبخشی فضایی و ژرفانمایی تاثیر داشته است. مهمترین کارآمدی ترسیم خط افق در نقاشی ایرانی، مرزبندی دورترین نقطه قابل دید سطح زمین، جهت ساماندهی چینشهای گوناگون ترازهای اصلی و فرعی بود. خط افق در جایگاه مرز آسمان/زمین با دور یا نزدیکشدن از کادر پایین نقاشی (نزدیکترین تراز به بیننده)، گستردگی بصری و دامنه دید بیننده را تعریف میکرد و هنرمند را به شیوههای گوناگون ترازبندی و عمقنمایی، البته، متفاوت با هنر غرب تجهیز میساخت. پژوهش نشان میدهد، کارکرد خط افق در نقاشی ایرانی دستکم در سه سویه دریافت میشود: نخست، نشاندن واقعنمایانه عناصر بصری بر سطح زمین که با تاکید بر مرز آسمان/زمین ممکن میگردد؛ دوم، گسترش میدان دید و عمق تصویر با افزایش فاصله میان دورترین نقطه سطح (خط افق) و نزدیکترین نقطه (کادر پایین نقاشی)؛ سوم، ایجاد معیاری بصری برای تخمین فاصله میان ترازهای بصری میانی در سنجش با تراز افق که ژرفترین بخش سطح زمین است. به دیگر سخن، جایابی سنجیده خط افق در نگارگری ایرانی، پرداخت نماهای باز (لانگشات) رزمها تا ازدحام در فضاهای کمعمق بزمها را ممکن میسازد. پژوهش حاضر، شیوهای توصیفیتحلیلی و رویکردی، استقرایی دارد؛ از اینرو، با جستجو در شمار قابل اتکایی از نگارههای میانه ایلخانی تا صفویه پیشافرنگیسازی (۲۷۰ نگاره از ۳۵ نسخه ممتاز) به شناسایی و توصیف نظام سامان دهی فضا در نقاشی ایرانی میپردازد. نمونههای کتابخانهای (نسخ خطی برخط از مجموعههای مالک) بهشیوه هدفمند برگزیده شده است.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
مریم کشمیری
استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :