کارآمدی خط افق در سازمان یابی فضا و بازنمایی عمق صحنه در نقاشی ایرانی (برپایه آثار ایلخانی تا پیدایی فرنگیسازی)
عنوان مقاله: کارآمدی خط افق در سازمان یابی فضا و بازنمایی عمق صحنه در نقاشی ایرانی (برپایه آثار ایلخانی تا پیدایی فرنگیسازی)
شناسه ملی مقاله: JR_JJHJOR-15-4_007
منتشر شده در در سال 1402
شناسه ملی مقاله: JR_JJHJOR-15-4_007
منتشر شده در در سال 1402
مشخصات نویسندگان مقاله:
مریم کشمیری - استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
خلاصه مقاله:
مریم کشمیری - استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
حافظه دیداری بیننده امروز، مهمترین کارکرد خط افق را ساماندهی خطوط فضاساز و جایدادن نقطه گریز (VP) در نقاشی میداند. از آن جا که، نقاشی ایرانی فاقد نقطه گریز بهشیوه غربی است، کارکرد خط افق در آن محل پرسش است. شاید بپنداریم خط افق در نگارههای ایرانی، نقش موثری در ژرفانمایی و انسجام فضای تصویر ندارد، درحالی که واکاوی آثار از سدههای گوناگون آشکار میکند، این خط بهگونهای متفاوت بر روند سامانبخشی فضایی و ژرفانمایی تاثیر داشته است. مهمترین کارآمدی ترسیم خط افق در نقاشی ایرانی، مرزبندی دورترین نقطه قابل دید سطح زمین، جهت ساماندهی چینشهای گوناگون ترازهای اصلی و فرعی بود. خط افق در جایگاه مرز آسمان/زمین با دور یا نزدیکشدن از کادر پایین نقاشی (نزدیکترین تراز به بیننده)، گستردگی بصری و دامنه دید بیننده را تعریف میکرد و هنرمند را به شیوههای گوناگون ترازبندی و عمقنمایی، البته، متفاوت با هنر غرب تجهیز میساخت. پژوهش نشان میدهد، کارکرد خط افق در نقاشی ایرانی دستکم در سه سویه دریافت میشود: نخست، نشاندن واقعنمایانه عناصر بصری بر سطح زمین که با تاکید بر مرز آسمان/زمین ممکن میگردد؛ دوم، گسترش میدان دید و عمق تصویر با افزایش فاصله میان دورترین نقطه سطح (خط افق) و نزدیکترین نقطه (کادر پایین نقاشی)؛ سوم، ایجاد معیاری بصری برای تخمین فاصله میان ترازهای بصری میانی در سنجش با تراز افق که ژرفترین بخش سطح زمین است. به دیگر سخن، جایابی سنجیده خط افق در نگارگری ایرانی، پرداخت نماهای باز (لانگشات) رزمها تا ازدحام در فضاهای کمعمق بزمها را ممکن میسازد. پژوهش حاضر، شیوهای توصیفیتحلیلی و رویکردی، استقرایی دارد؛ از اینرو، با جستجو در شمار قابل اتکایی از نگارههای میانه ایلخانی تا صفویه پیشافرنگیسازی (۲۷۰ نگاره از ۳۵ نسخه ممتاز) به شناسایی و توصیف نظام سامان دهی فضا در نقاشی ایرانی میپردازد. نمونههای کتابخانهای (نسخ خطی برخط از مجموعههای مالک) بهشیوه هدفمند برگزیده شده است.
کلمات کلیدی: واژه های کلیدی: نگارگری ایرانی, خط افق, ژرفانمایی, عمق صحنه, صفحه تصویر, ترازهای بصری
صفحه اختصاصی مقاله و دریافت فایل کامل: https://civilica.com/doc/1918585/