بررسی تاثیر توپوگرافی بر شکل گیری فرسایش آبکندی در استان ایلام

فرسایش آبکندی یکی از شکل­های مهم تخریب خاک به ویژه در مناطق نیمه خشک جهان است. استان ایلام چهارمین استان در کشور از نظر وسعت پهنه­های آبکندی است و ۱۳ درصد از سطح آن توسط آبکندها پوشیده شده است. مطالعه حاضر با هدف ارایه آستانه­های توپوگرافی آبکندها شناخت فرآیند غالب در شروع و گسترش آبکندها در دو کاربری مرتعی و کشاورزی متمرکز شده است. در ابتدا ویژگی­های هندسی و توپوگرافی۱۲۰ آبکند در بخش نیمه خشک استان شامل ، شیب های شروع و گسترش، مساحت شروع و گسترش هم­چنین ویژگی­های سطح حوزه آبخیز آبکندها شامل میزان پوشش سطحی و خاک لخت به وسیله پلات­های یک متر مربعی به همراه نمونه­های ترکیبی خاک از سطح حوزه آبخیز و دیواره آبکند­ها برداشت گردید. نتایج نشان داد عدد آستانه توپوگرافی شروع و گسترش آبکندها در کاربری کشاورزی به ترتیب ۰۲/۰ و ۰۴/۰ و در کاربری مرتعی به ۱/۰ و ۲/۰ افزایش یافته است. در حقیقت آستانه توپوگرافی تشکیل آبکند در اراضی مرتعی ۵ برابر اراضی کشاورزی است. فرآیند غالب در تشکیل و توسعه آبکندها بر اساس رابطه شیب – مساحت و شواهد موجود در عرصه روان­آب سطحی بوده است. ماده آلی، پوشش گیاهی، میزان سنگریزه و خاک لخت ۳۱ درصد از تغییرات آستانه توپوگرافی را تبیین نموده اند و ماده آلی با ضریب بتای ۶۲ درصد بیشترین مشارکت را داشته است. همچنین فراوانی تشکیل آبکند با میزان سنگریزه و پوشش سطحی دارای رابطه نمایی بوده و عامل کاهنده فراوانی آبکند با افزایش سنگریزه و پوشش گیاهی به ترتیب ۶۰ و ۳۵ درصد بوده است

کلیدواژه ها:

Initiation and development topographic threshold ، Dominant process ، Gully erosion ، Ilam Province ، Iran. ، آستانه توپوگرافی شروع و گسترش ، فرآیند غالب ، فرسایش آبکندی ، استان ایلام.