اثر آرایش کاشت و سن گیاهچه بر عملکرد دانه و کارایی مصرف تابش ارقام محلی و اصلاح شده برنج (.Oryza sativa L) در خوزستان

چکیده رشد و نمو گیاهان زراعی تحت تاثیر تابش خورشیدی قرار داشته و تولید ماده خشک اغلب با میزان تابش دریافت شده توسط گیاه و کارایی استفاده از تابش همبستگی مثبت دارد. به منظور ارزیابی کارایی استفاده از تابش در ارقام برنج، آزمایشی به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ در مزارع پایلوت شهرستان قلعه تل استان خوزستان انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل ارقام برنج (چمپا، عنبوری و دانیال) (عامل اصلی)، آرایش کاشت در سه سطح (۱۵×۱۵، ۲۰×۱۵، ۳۰×۱۵ سانتی متر) (عامل فرعی) و سن گیاهچه (۳۰، ۴۰ و ۵۰ روزه) (عامل فرعی فرعی) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال پنج درصد اثر معنی داری بر صفات گیاهی ارقام برنج داشتند. نتایج برهمکنش تیمارها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (۹۴۶۶ کیلوگرم در هکتار) مربوط به گیاهچه های ۳۰ روزه رقم دانیال در آرایش کاشت ۱۵×۱۵ سانتی متر بود. حداکثر شاخص سطح برگ (۸/۵) در گیاهچه های ۳۰ روزه رقم چمپا و بیشترین سرعت رشد گیاه در تیمار ۱۵×۱۵ سانتی متر در رقم دانیال (۳۳/۳گرم در مترمربع در روز) بدست آمد. حداکثر و حداقل کارایی مصرف تابش در گیاهچه های ۳۰ و ۵۰ روزه (به ترتیب  ۱/۹۵ و ۱/۲۲ گرم بر مگاژول) بدست آمد. افزایش سن گیاهچه از ۳۰ به ۵۰ روزه گی باعث افزایش ضریب استهلاک نوری از ۰/۰۶به ۰/۱۰شد. نتایج این آزمایش نشان داد که گیاهچه های ۳۰ روزه ارقام برنج مورد مطالعه در آرایش کاشت ۱۵×۱۵ سانتی متر، با توجه به پایین بودن ضریب استهلاک نوری و افزایش کارایی مصرف تابش و عملکرد دانه بالاتر، جهت بهبود عملکرد برنج در منطقه محل اجرای آزمایش مناسب تر هستند.

کلیدواژه ها:

Grain yield ، Leaf area index ، Light extinction coefficient ، Radiation use efficiency and Rice ، برنج ، شاخص سطح برگ ، عملکرد دانه ، کارایی مصرف تابش و ضریب استهلاک نوری