بررسی پارامترهای ژنتیکی و ارتباط بین صفات فیزیولوژیکی و عملکردی چغندرقند تحت شرایط نرمال و تنش شوری

به منظور تعیین پارامترهای ژنتیکی و وراثت پذیری صفات مختلف چغندرقند و تجزیه ارتباط صفات، ژنوتیپ های فول سیب (تمام‎خواهری) و هیبرید در آزمایش های جداگانه در سال زراعی ۱۳۹۶ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو شرایط شوری و نرمال، مورد بررسی قرار گرفتند. در آزمایش فول سیب ها در شرایط شوری، صفات عملکرد ریشه، عملکرد قند خالص و ناخالص، محتوای نسبی آب برگ، وزن خشک ریشه و نسبت وزن ریشه به اندام هوایی و در شرایط نرمال صفات عملکرد ریشه، عملکرد قند، نسبت وزن ریشه به اندام هوایی و وزن ویژه برگ واریانس ژنتیکی بیشتری نسبت به واریانس محیطی داشتند و درنتیجه دارای وراثت پذیری عمومی بالاتری نیز بودند. در آزمایش هیبریدها در شرایط شوری برای صفات عملکرد قند خالص، میزان پتاسیم، نسبت پتاسیم به سدیم، میزان نیتروژن و سطح برگ و در شرایط نرمال برای صفات عملکرد ریشه، میزان سدیم، نسبت پتاسیم به سدیم و میزان نیتروژن، واریانس ژنتیکی بالا بود و در نتیجه وراثت پذیری عمومی بالای ۰/۵ مشاهده شد؛ بدین ترتیب، در برنامه های اصلاحی و گزینشی می توان این صفات را مدنظر قرار داد. در شرایط شوری، دامنه تغییرات وراثت پذیری خصوصی از ۰/۱۶ تا ۰/۶۶ متغیر بود. بیشترین میزان وراثت پذیری به ترتیب مربوط به قند ملاس با ۰/۶۶، میزان نیتروژن با ۰/۴۳، عملکرد قند با ۰/۳۸ و محتوای نسبی آب برگ با ۰/۳۸ بود؛ بنابراین، این صفات تا حدودی توسط اثرات افزایشی ژن ها کنترل شده و می توان در برنامه های اصلاحی از درجات مختلف گزینش برای آنها استفاده کرد. در شرایط نرمال، دامنه تغییرات وراثت پذیری خصوصی از ۰/۱۰ تا ۰/۲۹ متغیر بود و صفت محتوای نسبی آب برگ با ۰/۲۹ بیشترین میزان وراثت پذیری را نشان داد. در تنش شوری، وراثت پذیری عملکرد ریشه و عملکرد قند در حد متوسط بود؛ بنابراین، در اصلاح عملکرد ریشه می توان از گزینش در نسل های متمادی و انتهایی و همچنین تولید هیبرید استفاده کرد. نتایج تجزیه رگرسیون و علیت نشان داد که در شرایط نرمال و شوری، وقتی عملکرد ریشه به عنوان متغیر تابع در نظر گرفته شد، صفات وزن ویژه برگ، سطح برگ و محتوای آب نسبی برگ تغییرات موجود را توجیه کردند و از بین آنها سطح برگ دارای بیشترین اثر مثبت و مستقیم بر عملکرد ریشه بود.

کلیدواژه ها:

چغندرقند ، شوری ، واریانس ژنتیکی ، وراثت پذیری عمومی و خصوصی