رویکرد آموزش ادبیات در مدارس مقطع متوسطه

تدوین کتب آموزش ادبیات با روشهای نوین آموزشی و با اهداف مشخص همواره دغدغه مولفان کتابهای درسی بوده و هست . هدف اصلی آموزش با رویکرد تکلیفمحور توجه مساوی و موازی به چهار مهارت زبانی است .اینگونه تکالیف ، زبان آموزان را با قالبها و صورتهای زبانی درگیر و با نقشهای ارتباطی و معانی مختلف آشنا میکند تا تسلط لازم را در فهم به دست آورند. فراگیر با ملاحظه غنا و گونهگونی زبان ادبی و استفاده از امکانات بالقوه آن زبان، نگرش مثبت به زبان پیدا و خلاقیت و شهامت بیشتری در خود احساس میکند و توانش ارتباطی آنان در برخورد با متون اصلی افزایش مییابد. مطالب ادبی ، عموما_ پرارج و گرانبها هستند و ارزش مطرح شدن در کلاس را به قصد آموزش زبان دارند. دانش آموزان با مطالعه عمیق متون ادبی ، اطلاعات زبانی فراوانی در خلال آن به دست میآورند، دایره لغات گسترش و املایشان بهبود می یابد، با سبکهای ادبی آشنا میشوند و اطلاعات فرهنگی ، اجتماعی و سبک زندگی و جهان بینی فراوانی درباره زبان فارسی کسب میکنند. در متنهای ادبی ، میتوان کارکردهای ویژه زبان را فهمید. ازآنجاکه زبان فارسی به شدت کنایی است و با عناصر ادبی آمیخته است ؛ فهم کنایات امری لازم و ضروری است و فهم کنایات در بافت زبان بسیار آسان میشود .دانشآموزان در این روش، با انجام تکالیف فراوان، نشاط بخش و جذاب، نیروی تلقینی و انگیزشی فراوان در خود احساس میکنند. متن را بهخوبی درمییابند و قادر خواهند بود درباره دیدگاهها و لایق ع و احساسات خود سخن بگویند و تواناییهای تفسیری و نقادی خود را بهبود بخشند. پس در یک نگاه کلی اهداف کلاس ادبیات در چهارچوب آموزش زبان محقق شده و به نتایج زیر دست مییابند . ۱ :غنی سازی زبان با انجام تکالیف متنوع؛ . ۲آموختن اطلاعات ادبی و اجتماعی - فرهنگی از خلال متن ؛ . ۳بسط تواناییهای خوانشی فراگیران؛ . ۴کمک به رویارویی نظرات و سلیقه ها با انجام فعالیتهای گفتوگو؛ . ۵استدلال، توجیه ، توضیح و نگارش؛ در کنار این اهداف، سه عنصر توانش ارتباطی نیز محقق میشود :عنصر زبانشناختی : دانستن و توانایی بهکارگیری واژگان، آواشناسی ، معناشناسی و صرف- نحو؛ شناخت نشانه های زبانی و قوانین ترکیب این نشانهها .عنصر جامعهشناختی زبان (اجتماعی - زبانی ): شرایط اجتماعی - فرهنگی استفاده از زبان بهگونهای که زبان آموز بتواند واقعیت یک فرهنگ را درک کند .عنصر عملگرایانه و غیرزبانی : جنبه های گفتمانی و کارکردی، کاربردهای غیرشفاهی ، کاربردهای ادبی ، حرکات سر و دست ، ایماواشاره .یکی از شیوههای نو در آموزش زبان، شیوه تکلیف محور است که متن درس، دانشآموز را به سمت ارتباطی دوسویه و انجام تکلیف سوق میدهد .آموزش زبان و ادبیات به روش تکلیفمحور، عمدتا به نظریه های یادگیری معطوف است ؛ اما زبان نقش مهمی در این نظریه ایفا میکند. زبان در مفهوم عام آن و در آموزش تمام دروس به عنوان وسیله رساندن معنا نقش مهمی ایفا میکند. آموزش زبان تکلیف محور به نقش اصلی معنا در کاربرد زبان تاکید دارد. آموزش تکلیف محور از الگوهای چندگانه زبان بهره میجوید و طرفداران آموزش تکلیفمحور از الگوهای ساختاری، نقشی و تعاملی زبان استفاده میکنند. پس زبان و آموزش تکلیف محور نسبتی معنادار دارند .اما کاربرد خاص این الگو در ادبیات بدان معناست که دانشآموز در کلاس فعال باشد و انجام تکالیف هدفدار و منظم و شوق برانگیز، آموختن وی را سهولت بخشد. در این راه بهره گیری از تمام روشهای آموزشلازم است . روشهایی چون الگوی همیاری، الگوی پیش سازمان دهنده، الگوی دریافت مفهوم، الگوی تفکر استقرایی، روش مقایسه، روش پرسش و پاسخ،روش پژوهش، روش حل مسئله، روش تمرین دادن و ... . در این روش معلم باید فعال باشد نه منفعل؛ زیرا دادن تکالیف موثر و بررسی و تصحیح کاردانش آموزان به حوصله و وقت و دقت نیاز دارد. معلم باید خلاق باشد و انگیزه بدهد. در اجرای برنامههای درسی کلاس را شاد نگاه دارد و برای تحرک وایجاد انگیزه از کلمات تحسین آمیز و تشویقی، جایزه، نمره و ابزارهای موثر دیگر بهره جوید

کلیدواژه ها:

رویکرد ، آموزش ، ادبیات ، مدارس ، مقطع متوسطه