مضمون شناسی کتیبه سنگاب های دوره صفویه و قاجار در شهر اصفهان

سنگاب ها ظرف های سنگی بزرگی هستند که در گذشته آن را از آب پر می کرده و برای وضو گرفتن و آشامیدن در راهروی ورودی یا معبر اصلی مسجد قرار می دادند. سنگاب ارتباط معنایی محکمی با کارکردش دارد و افزون بر وسیله ای برای آشامیدن و تامین آب برای وضو، نمادی از مذهب و اعتقادات شیعه بوده است. هدف از ساخت این وسیله، دسترسی به آب تا قبل از لوله کشی آب در ایران بوده است. همچنین، اشاره ای به حادثه عاشورا و وقایع آن می کند که بنا بر اعتقادات شیعه، در دوره صفوی رواج یافته است. سنگاب ها در دید عامه از ارزش قدسی والایی برخوردار بوده؛ از این رو، در حفاظت آن می کوشیده اند؛ اما در دوره های بعدی، با لوله کشی شدن سیستم آب وفاضلاب، سنگاب ها و حفاظت از آنها به فراموشی سپرده شد. این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی است. پژوهش حاضر، پس از تعریف کتیبه و سنگاب، بررسی مفاهیم آب در فرهنگ ایران، مضمون شناسی به کاررفته در سنگاب ها، می کوشد تا به پرسش کتیبه سنگاب های دوره صفویه و قاجار از نظر مضمون چگونه دسته بندی می شود و چه ویژگی هایی دارد، پاسخ دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد کتیبه های سنگاب های دوره های صفوی و قاجار شامل کتیبه های قرآنی، استعانت از پیامبران و امامان معصوم (ع)، یادآوری واقعه کربلا و یاد امام حسین (ع)، سنت وقف، ثواب و باقیات الصالحات است. این مضمون ها متاثر از باورها و اعتقادات دینی برای نمایش و تحکیم دین شیعه است. از آنجایی که کتیبه ها اطلاعاتی را درباره ساخت بنا و هنرمندان، وقف کننده می دهد، شناخت این محتوا اطلاعات زیادی را از هر دوره هویدا می سازد.

کلیدواژه ها:

دوره صفویه ، دوره قاجار ، کتیبه نگاری ، کتیبه ، سنگاب