گزینش لاین های برتر گندم نان تحت شرایط دیم زنجان بر اساس صفات مورفوفنولوژیک

تنش کمبود آب یکی از مهمترین تنش های غیرزنده است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را با محدودیت مواجه می کند. انتخاب گیاهان سازگار با شرایط تنش می تواند کمک شایانی به تولید محصول تحت این شرایط نماید. به همین منظور آزمایشی برای بررسی ژنوتیپ های مختلف گندم و تعیین برترین ژنوتیپ ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۴ تکرار تحت شرایط دیم در ایستگاه دیم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان واقع در قیدار طی سه فصل زراعی (۱۳۹۷-۱۳۹۶، ۱۳۹۸-۱۳۹۷ و ۱۳۹۹-۱۳۹۸) انجام شد. ۲۴ ژنوتیپ گندم نان (شامل ۲۱ لاین امیدبخش و سه رقم به-عنوان شاهد) تیمارهای آزمایش را تشکیل دادند. در این پژوهش صفات روزتا سنبله دهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی داری میان ژنوتیپ ها نشان داد که نشان می دهد تنوع کافی از لحاظ صفات مورد مطالعه وجود دارد. گروه بندی ژنوتیپ ها با استفاده از تجزیه خوشه ای و تجزیه واریانس چندمتغیره نشان داد که ژنوتیپ های شماره ۴، ۱۲، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۲۲ و ۲۳ از لحاظ اکثر صفات مخصوصا عملکرد دانه دارای بیش ترین مقدار بودند. گروه بندی ژنوتیپ ها برمبنای شاخص SIIG نیز ۷ ژنوتیپ (۶، ۱۰، ۱۲، ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۲۳) را در گروه برتر قرار داد. مقایسه دو روش مشخص نمود که ۵ ژنوتیپ در دو روش اخیر مشترک هستند که این موضوع نشان دهنده کارایی بالای این روش ها در گزینش برترین ها می باشد. برتری روش SIIG نسبت به سایر روش ها، گروه بندی ژنوتیپ ها براساس مطلوبیت صفات می باشد (بطور مثال میانگین کم ژنوتیپ ها در صفات روز تا سنبله دهی و روز تا رسیدگی مطلوب هستند) که این موضوع در تجزیه های چندمتغیره از قبیل تجزیه خوشه ای مدنظر قرار نمی گیرد بنابراین ژنوتیپ های گزینش شده از طریق شاخص SIIG بعنوان ژنوتیپ های برتر در طی سه سال آزمایش برای استفاده در برنامه های اصلاحی تحت شرایط دیم توصیه می گردند.

کلیدواژه ها:

تجزیه خوشه ای ، تجزیه واریانس چندمتغیره ، شاخص SIIG ، زودرسی