فرهنگ و رسوم مازندران در قرن نوزده از نگاه دو سیاح انگلیسی

با روی کار آمدن سلسله قاجار، شمار سیاحت خارجیان به ایران به تدریج رو به افزایش نهاد، چنانکه سفرنامه های ژوبر، فریزر، مکنزی و... از مهم ترین منابع این دوره به شمارند. مازندران و دیگر نواحی شمال ایران از جمله گیلان نیز، به سبب جاذبه های طبیعی و موقعیت های اقلیمی آن، همواره مورد توجه گردشگران بوده است . موانع طبیعی و ارتفاعات البرز و جادههای صعب العبور و دشواری های ورود به این سرزمین اگرچه کار را برای سی احان سخت می کرد، اما جاذبه های این سرزمین با وجود موانع بسیار، سی احان جسور و کنجکاو را از مقاصدشان منصرف نمی کرد. هر یک از سی احانی که وارد مازندران شدهاند، اگرچه نخست ، مقاصد شخصی یا اولویت های دولت خود را دنبال می کردند، از سوی دیگر اما، هر یک آنها از دریچه نگاه خود، گوشه هایی از سنت ها،آداب و رسوم، مسائل تاریخی و زبان، بافت قومی و ویژگی های اقلیمی این ناحیه را جالب و متفاوت دیدند و مطالبی را پیرامون آننگاشته اند. این مقاله بر آن است تا کیفیت فرهنگ ، آداب، رسوم، سنت ها، حرف و مشاغل ، اوضاع تاریخی و جغرافیایی ، معماری ،اقلیم ، ساختار حکومت ها و قبایل مازندران را با تکیه بر دو سفرنامه انگلیسی ؛ یعنی سفر زمستانی فریزر وسفرنامه شمال مکنزی که در عصر قاجاریه به مازندران سفر کرده و حاصل سیاحت خود را به صورت مکتوب نگاشته و منتشر کرده اند، بررسی کند. بدیهی است تمام زوایا و جزئیاتی که ساختار یک فرهنگ و تمدن ملی یا منطقه ای را می سازد، الزاما در این سفرنامه ها انعکاس نیافته و گزارشهای سیاحان، عمدتا دارای سویه هایی متناسب با اغراض و نیات شخصی آنها یا در راستای ماموریتی بوده که به آنها واگذار شدهاست .

کلیدواژه ها:

مازندران ، سیاحان ، فریزر ، مکنزی ، سفرنامه ، فرهنگ و رسوم