مستان شطح گو یا هوشیاران خاموش؟ (دیدگاه های متفاوت مولوی و شمس درباره شطح)

سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 137

فایل این مقاله در 32 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_LTR-27-97_001

تاریخ نمایه سازی: 28 فروردین 1402

چکیده مقاله:

این گمان وجود دارد شمس و مولانا در همه موضوعات عرفانی با هم اتفاق نظر دارند، اما تامل در دیدگاه های آن ها نشان می دهد در بعضی از فروع دارای اختلاف نظرند. یکی از محورهای متفاوت، آرای آن ها درباره شطح و ابعاد مختلف آن است که چرایی این اختلاف نظر و پاسخ بدان در رجحان سکر بر صحو باتوجه بر مشرب عرفانی هر عارف است. مولانا دیدگاهش با مشرب بایزید همخوانی دارد. برهمین اساس، بی هوشی و بی خویشی شطاح در مرتبه سکر و حیرت نشانه دین داری و اتحاد نورانی او با حق است که بی هیچ اختیار و حرکتی خاموش و حیران حق است تا حق از زبان وی برای ادای سخن استفاده کند. اما شمس مطابق با مشرب عرفانی جنید معتقد است، شطح یا سخنان بی تاویل و رسوا معنایی جز حلول، تکبر، عجز و تلوین ندارد و کسب معرفت الرب و حقیقت دین در مرتبه هوشیاری، ورای مراتب چهارگانه مستی بنیان شده است. همچنین از یافته های نوین این پژوهش، کیفیت ارتباط جبر و اختیار با شطح از دیدگاه آنان است. در نگاه مولانا شطاحان، جبارانی هستند که از سر اختیار از حق خواسته اند آن ها را بی اختیار و فانی در خود گرداند. در نتیجه، هیچ قول و فعلی را به خویش نسبت نداده و خدا را قائل و فاعل حقیقی تمام اعمال می دانند. اما از نظر شمس، اهل سکر چون تنها نمود لطف حقند از تسلط بر احوال، ثبات و اختیار هوشیاران بی بهره و دچار جبر و ضلالت شده اند، لیکن هوشیاران، قدریانی هستند که به سبب برخورداری از صفات لطف و قهر حق قادرند بر احوال خویش کاملا مسلط و شایسته مقام ولایت شوند؛ مقامی که صرفا مختص اهل صحو است.

نویسندگان

سمانه السادات آقادادی

دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

سید علی اصغر میرباقری فرد

استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

طاهره خوشحال دستجردی

استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم ...
  • استعلامی، محمد. (۱۳۸۷). متن و شرح مثنوی مولانا. ج ۴. ...
  • اشعری، علی بن اسماعیل. (۱۹۵۵م). اللمع فی الرد علی اهل ...
  • افلاکی، احمد. (۱۳۹۶). مناقب العارفین. تصحیح تحسین یازیجی. تهران: دوستان ...
  • باخزری، یحیی بن احمد. (۱۳۸۳). اوراد الاحباب و فصوص الآداب. ...
  • بدوی، عبدالرحمن. (۱۹۷۷م). التاریخ التصوف الاسلامیه. الکویت: وکاله المطبوعات ...
  • ___________. (۱۹۸۳م). مذاهب الاسلامیین. ج ۱. بیروت: دارالعلم ...
  • بقلی شیرازی، روزبهان. (۱۳۷۴). شرح شطحیات. تصحیح هانری کربن. تهران: ...
  • _____________. (۱۳۹۳). منطق الاسرار ببیان الانوار. تصحیح سیدعلی اصغر میرباقری ...
  • تقوی، محمد. (۱۳۸۵). شطح: سرریزهای روح بر زبان. نشریه دانشکده ...
  • جعفری، سمانه و میرباقری فرد، سیدعلی اصغر. (۱۳۹۵). تحلیل انتقادی ...
  • ختمی لاهوری، عبدالرحمن. (۱۳۸۱). شرح عرفانی غزل های حافظ. تصحیح ...
  • سراج طوسی، عبدالله بن علی. (۱۹۱۴م). اللمع فی التصوف. تصحیح ...
  • ________________. (۱۳۸۸). اللمع فی التصوف. تصحیح رینولد نیکلسون. ترجمه مهدی ...
  • سمعانی، شهاب الدین ابوالقاسم. (۱۳۸۴). روح الارواح. تصحیح و توضیح ...
  • سهروردی، ضیاءالدین ابونجیب. (۱۳۶۳). آداب المریدین. ترجمه احمد شیرکان. تصحیح ...
  • سهلگی، محمدبن علی. (۱۳۸۸). دفتر روشنایی (ترجمه کتاب النور). ترجمه ...
  • سوربهاری هندی، (بی تا). عبدالرحیم بن احمد. کشف اللغات و ...
  • شمس الدین، محمدبن ملک داد تبریزی. (۱۳۸۵). مقالات شمس تبریزی. ...
  • طارمی، صفی الدین محمد. (۱۳۷۷). انیس العارفین. تصحیح علی اوجبی. ...
  • عطار، فریدالدین. (۱۳۹۱). تذکره الاولیاء. تصحیح و توضیح محمد استعلامی. ...
  • _________. (۱۳۸۷). منطق الطیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی ...
  • فروزانفر، بدیع الزمان. (۱۳۶۷). شرح مثنوی شریف. ج ۲. تهران: ...
  • قشیری، ابوالقاسم. (۱۳۸۸). ترجمه رساله قشیریه. ترجمه ابوعلی عثمانی. تصحیح ...
  • کربن، هانری. (بی تا). شطح. ترجمه سیمین دخت جهان پناه ...
  • ________. (۱۳۸۴). پارادوکس های صوفیانه. ترجمه سعید نوری نشاط. کیهان ...
  • کلابادی، ابوبکربن محمد. (۱۳۳۹). التعرف لمذهب التصوف. تصحیح احمدعلی رجایی. ...
  • محمدی عسکرآبادی، فاطمه و ملک ثابت، مهدی. (۱۳۹۲). تقابل آرای ...
  • مستملی بخاری، اسماعیل. (۱۳۶۳). شرح التعرف لمذهب التصوف. تصحیح محمد ...
  • مولوی، جلال الدین محمد بلخی. (۱۳۸۴). دیوان کبیر شمس. تصحیح ...
  • ___________________. (۱۳۸۶). فیه ما فیه. تصحیح و حواشی بدیع الزمان ...
  • ___________________. (۱۳۸۷). مثنوی معنوی. به کوشش محمد استعلامی. تهران: سخن ...
  • میرباقری فرد، سید علی اصغر، آلگونه جونقانی، مسعود. (۱۳۸۹). تحلیل ...
  • میرباقری­فرد، سید علی­اصغر. (۱۳۹۱). عرفان عملی و نظری یا سنت ...
  • ________________ . (۱۳۹۴). تاریخ تصوف ۲. تهران: سمت ...
  • ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ میرباقری­فرد، سید علی­اصغر، محمدی، معصومه. (۱۳۹۷). گزیده و شرح ...
  • هجویری، ابوالحسن. (۱۳۹۶). کشف المحجوب. تصحیح و تعلیق محمود عابدی. ...
  • ReferencesElahi Qomshe'I, M. (۲۰۱۱). Translation of the Holy Qur'an.Isfahan: Aria ...
  • Sam’aani, Sh. A. (۲۰۰۵). Ruh al-Arwah. Corrected and Described by ...
  • Seraj Tousi, A. A. (۱۹۱۴). Almae-Fe-Tasavouf, Corrected by Reynold Nicolson. ...
  • نمایش کامل مراجع