الگوهای بومی سازگارسازی اقلیمی خانه در شهرهای کویری و کوهپایه ای ایران: بررسی شهرهای تبریز، اصفهان، کاشان و یزد

سازگاری معماری و محیط موجبات سلامتی جسمی و بستر سلامت روحی انسان را فراهم می کند. توجه به اینموضوع، در شیوه ی عملی معماران پیشین به چشم می خورد. هرچند روند فعلی دانش معماری مدرن به گونه ایاست که با محیط و بستر خود در ستیز است. در واقع این ستیز با طبیعت ملکی، ستیز با طبیعت وجودی انسان)بعنوان عضوی در تعامل با این عالم( را موجب می شود. بنابراین هماهنگی با نظام طبیعت، در واقع هماهنگی باساختار و مراتب وجودی انسان است. پیشینیان نیز با ادراک این نظم و هماهنگی آفرینش موفق به بازآفرینی بناهاییشده اند که پایداری آن ها حتی در طول سده ها، تضمین شده است. شایسته است که با عبرت گیری از الگوهایی کهطی آزمون و خطاها و تجربیات در طول سالیان متمادی بدست آمده است، محیط زیست انسان سامان یابد. بدینجهت در تحقیق حاضر با روش استدلال منطقی نمونه های ارزشمند معماری بومی در بستر تاریخ پژوهی مورد تحلیلو ارزیابی قرار گرفته است. این تحقیق سعی دارد معیارهای طراحی بومی را در حوزه محیط زیست خانواده یعنی خانهبررسی کند. برای این تجربه شهرهای کویری و کوهپایه ای )بخش اعظم کشور( بعنوان دامنه ی بومی در نظر گرفتهشده است. نتایج حاصل از این تحقیق قواعد کلی آسایش جسمی و روحی را در چارچوب تنظیم نیاز انسان به عناصرچهارگانه )باد، آفتاب، آب و خاک ( در دو الگوی کوهپایه ای و کوی ری نشان می دهد . باد در شهر ها ی کویری غالبا بااستفاده از بادگیر مرتفع و با قواعد باد سازی و اختلاف فشار ایجاد می شود و برای همین رون باد اولو یت دوم را دارد،ولی خانه های کوهپایه ای رون کوه به دشت دارند و باد مطلوب و خنک کوهی دارند در آفتاب این مسئله به عکساست و رون آفتاب خواهی در کوهپایه ها بسیار مهمتر و اثرگذار تر از کویر است، در آنجا رون آفتاب گریز غلبه دارد.خاک در کویر نقش پناهگاه دارد و خانه ها درون آن پناه می گیرند و مصالح اصلی خانه است، در حالیکه در کوهپایهها تنوع بیشتری از مصالح با ترکیب سنگ، آجر، چوب و... د یده م ی شود. همچنین رطوبت و آب در کوهپایه از طریقرودخانه در شهر فراهم می شود، ولی شهرهای کویری فاقد رودند و عمدتا قنات و چاه منشاء آبند و تکنیک هایمختلف رطوبت دهی به فضا از قبی ل حوض و درخت و حوضخانه و... به کار گرفته می شود.

کلیدواژه ها:

معماری سنتی ، معماری اقلیمی ، عناصر چهارگانه ، خانه کویری ، خانه کوهپایه ای.