مدیریت بهره برداری از مخازن سدها

متغیر بودن رژیم های بارندگی و جریان رودخانه در سال های مختلف، در عین حالی که تاییدی بر تکرار پدیده خشکسالی است، اتخاذ یک راه کار مناسب را ایجاب می کند. در این مقاله یک مدل برنامهریزی ریاضی که تلفیقی از برنامه ریزی غیر خطی (به عنوان زیر مدل ۱) و برنامه ریزی پویای استوکاستیکی (به عنوان زیر مدل ۲) برای یک سد یک منظوره  جهت مصارف کشاورزی است،. تدوین گردید. در زیر مدل ۱، با توجه به مقادیر مشخصی از متغیرهای حالت (حجم آب مخزن در ابتدا و انتهای فصل زراعی و میزان بارندگی و رژیم رودخانه در طول فصل زراعی)، مناسب ترین الگوی بهره برداری از مخزن سد و تخصیص بهینه آب بین گیاهان مختلف و در نهایت سود حاصل از زراعت به دست می آید. زیر مدل ۲ به اطلاعات سودهای حاصل از زراعت در ازای کلیه ترکیبات مختلف از متغیرهای حالت به انضمام ویژگی های استوکاستیکی جریان رودخانه و بارندگی نیاز دارد. با اجرای این زیرمدل، می توان مناسب ترین حالت وضعیت آب در مخزن سد در انتهای فصل رشد، منوط به داشتن بقیه متغیرهای حالت، را به نحوی که عملکرد کل سیستم در طول سال حداکثر گردد، بدست آورد. بنابراین با سنجش حجم آب مخزن در ابتدای فصل زراعی و برآورد مناسبی از رژیم رودخانه و بارندگی در طی این فصل، که با تحلیل دادههای تاریخی می تواند به دست آید، میزان آب بهینه در مخزن سد در انتهای فصل زراعی را میتوان برآورد نمود. با مراجعه به نتایج اجرای زیر مدل ۱ مربوط به این حالت، الگوی بهینه بهره برداری از مخزن و تخصیص بهینه آب بین گیاهان زراعی موجود برای شرایط واقعی تحت بررسی به دست می آید. این روش متضمن استفاده بهینه از منابع آبی موجود در کلیه شرایط، خصوصا در شرایط خشکسالی بوده و به عنوان یک راه کار مدیریتی جهت اعمال برای چنین سدهایی  پیشنهاد می شود. مدل کامپیوتری تهیه شده برای یک سد مخزنی واقع در استان خراسان اجرا گردید و نتایج حاصله مورد بحث قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

بهره برداری از مخزن ، برنامه ریزی غیرخطی ، برنامهریزی پویای استوکاستیکی ، خشکسالی ، تخصیص آب ، پروژه های آبیاری