واکاوی جرم عقیم در حقوق وقوانین حقوقی

سیکل مجرمانه یا مسیر تحقق جرم را به چهار قسمت یا مرحله تقسیم نموده اند که از مرحله قصد ارتکابجرم آغاز شده،سپس وارد مرحله تهیه وسایل برای ارتکاب جرم می گردد.آنگاه مرحله شروع به جرم پیدامی شود والنهایه مرحله اجرای کامل جرم است و آن هنگامی است که عنصر مادی جرم،تحقق خارجی پیداکرده باشد (فیض، ۱۹۳:۱۳۸۱ ).هرگاه مجرم مسیر مجرمانه را تا مسیر پایان بپیماید،جرم تام محقق شدهاست؛به عبارتی وی مرتکب عملی شده است که قانون گذار صراحتا برای آن مجازات در نظر گرفتهاست.اما ممکن است در این رهگذر،مرتکب فقط قسمتی از مسیر را طی نماید و پس از آن از ادامه مسیرباز ماند در این حالت بر اساس اینکه در چه مرحله متوقف شده عنوان خاصی بر آن صادق است و اینلزوما به معنای جزایی بودن آن عنوان نیست.از موارد بحث برانگیز در این خصوص ،توقف عملیاتمرتکب در مرحله شروع به اجرا و یا انجام آن ولی عدم تحقق جرم تام است که قسمت اول مربوط به عنوانشروع به جرم وقسمت دوم مشتمل بر جرم عقیم و محال است؛که به علت عدم تحقق جرم تام جملگی راجرایم بی بهره نیز می گویند (نوربها، ۲۳:۱۳۸۴ ).ولی ما در این مقاله ،عنوان جرایم ناتمام را برگزیدهایم,به نظر ما عنوان بی بهره تا حدی مانع نیست،زیرا تصور شمول بر آن جرایم مطلق هم میرود چه درجرایم اخیر ظاهرا مجرم بهره ای از جرم خود نمی برد ولاقل برای جرم بودن آن اعمال منجر به تحققجرم تام نمی شود،معهذا ارتکاب این اعمال توسط مقررات حقوق جزا ممنوع می شود؛زیرا این اعمالمراحلی را در تحقق وتکمیل جرم تام پیموده اند که از این جهت قابلیت واکنش کیفری را دارند.همانطور کهخواهد آمد شروع به جرم در قوانین ایران جایگاه کیفری داشته است،هر چند حدود و ثغور آن و میزانمجازات و احکامش محل اختلف است،ولی در خصوص جرم عقیم و محال و شمول قانون بر آنها ،قانونگذار ایران در سیر تقنینی ،تاکنون مسیر تزلزل را پیموده است.

کلیدواژه ها:

جرم ، عقیم ، مجازات ، کیفر ، حقوق خصوصی ، جرم محال