تاثیر فرارفت بر توازن انرژی در فرایند تبخیر- تعرق گیاه کلزا در منطقه تبریز

آزمایشی به منظور مطالعه تاثیر فرارفت بر توازن انرژی در فرایند تبخیر- تعرق زراعت کلزا در بهار سال ۱۳۸۹ طراحی و در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به اجرا گذاشته شد. گیاه کلزا در داخل لایسیمتر مستقر در وسط مزرعه ۶/۱ هکتاری کشت گردید. شدت تبخیر-تعرق، شاخص سطح برگ و ارتفاع گیاه در داخل لایسیمتر اندازه­گیری شدند. با استفاده از توازن انرژی در سطح مزرعه، ضریب پریستلی- تیلور ، نسبت مقدار تبخیر- تعرق حاصل از فرارفت به تبخیر- تعرق از سطوح پوشش گیاهی ، نسبت شدت تبخیر- تعرق لایسیمتری به تابش خالص رسیده به سطح مزرعه  در روزهای پس از کاشت، پدیده فرارفت در مزرعه کلزا تعیین شد. مقادیر منفی جریان گرمای محسوس (H)، وجود فرارفت از روز ۳۹مین پس از کاشت را در منطقه تایید کرد. مقادیر  و   نشان داد که در این منطقه فرارفت قابل توجهی بر فرایند تبخیر- تعرق موثر بوده­است. مقادیر  در برخی از روزهای فصل رشد کلزا به بالاتر از ۶۰ درصد نیز رسید. این مسئله به روشنی تاثیر انرژی حاصل از فرارفت بر میزان تبخیر- تعرق را نشان می­دهد. در منطقه مورد مطالعه بجز فرارفت منطقه­ای، به دلیل کوچک بودن قطعات زیرکشت، متفاوت بودن زمان­های آبیاری مزارع مجاور و آیش بعضی از قطعات، فرارفت محلی نیز بوقوع می­پیوندد. بررسی­ها نشان داد، وقتی که شاخص سطح برگ به ۱ و ارتفاع گیاه به ۱۵ سانتی متر رسیدند، شیب دمایی بین قطعه زیرکشت و اطراف آن، که ناشی از افزایش تعرق مرتبط با LAI و ارتفاع بوته می­باشد، باعث منفی شدن   و H شده و فرارفت اتفاق می­افتد.

کلیدواژه ها:

تبخیر- تعرق ، تبریز ، توازن انرژی ، فرارفت ، کلزا