«حسبا» شیوه ترسیم نقوش هندسی اسلامی مراکش در مقایسه با شیوه شعاعی ایرانیان

شیوه های ترسیم هندسه اسلامی، تفاوت و شباهت های آن ها می تواند عرصه ای باشد، برای تبیین، دسته بندی و ویژگی های ترسیم آن نقوش. «حسبا» (برگرفته شده از واژه حسبه، محاسبه کردن) روش ترسیم نقوش هندسه اسلامی نزد صنعت گران مراکشی است. هم چنین، شیوه نظری ترسیم شعاعی ایرانیان، معروف به روش پرگاری یا شعاعی مرسوم است که در این مقاله هر دو روش موردمطالعه و مقایسه قرار می گیرد. هدف این مقاله معرفی و تبیین روش «حسبا» در مقایسه با شیوه «شعاعی» است. پرسش اصلی، چگونگی و تحلیل شباهت و تفاوت های هندسه نظری این دو روش با بهره گیری از روش پژوهش مقایسه ای است. پژوهش از نوع کیفی است و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و بازطراحی نقوش توسط نرم افزار کورل انجام شده است. نتیجه کلی حاصل از این پژوهش مبین آن است که، در هر دو روش زمینه کادر جزو ارکان اولیه رسم به شمار می رود؛ زمینه در حسبا اغلب مربع است و در نمونه های ایرانی با تمهیدات مختلف در اغلب زمینه ها قابل ترسیم است. شیوه حسبا به دلیل ساختار محدود و بسته، نقش مایه های اندکی را تولید می کند که آن نقش مایه ها در حاشیه ای به نام حصار محصور می شوند؛ اما در نوع شعاعی به دلیل تشخص هر نقش مایه در نسبت های متناسب و مجاور با نقش مایه های دیگر، زایش های بیش تری می تواند اتفاق بیفتد. نقش شمسه در هر دو روش یکی از نقش مایه های اصلی گره به شمار می رود. بسیاری از گره های شعاعی ایرانی به دلیل عدم تطابق نسبت های طول و عرض و هم چنین، تطابق با زوایایی با مضرب ۱۸ قابل ترسیم با روش حسبا نیستند.

کلیدواژه ها:

هندسه اسلامی ، گره چینی ، نقوش هندسی مراکش ، حسبا