مروری بر شرح های نهج البلاغه (فقه الحدیث)

از زمانی که سید شریف رضی در سال ۴۰۰ ه ق کار جمع و تدوین نهج البلاغه را به پایان رسانید، تا امروز که بیش از هزار سال از عمر این کتاب شگفت انگیز در حوزه فرهنگ اسلامی میگذرد، توجه اندیشمندان و معرفت پژوهان رشته های مختلف اسلامی از ادب گرفته تا تاریخ، اخلاق، عرفان، حکمت و کلام، سیاست و حکمرانی و مدیریت، به این کتاب به عنوان یکی از مهمترین منابع قابل استناد و قابل تامل جلب شده است.سنت شرح نویسی بر متون دینی قدمتی طولانی دارد. کتابهای مقدس ادیان مختلف از سوی عالمان دینی با دقت و تامل مورد بررسیهای دقیق و موشکافانه قرار گرفته اند. در تاریخ اسلام، پس از قرآن کریم که اصلی ترین و اصیل ترین منبع تمامی مسلمانان بشمار میرود، تقریبا هیچ کتاب مقدس دیگری، بسان نهج البلاغه مورد شرح و تفسیر قرار نگرفته است. شارحان با انگیزه های گوناگون اقدام به شرح نویسی میکرده اند: توضیح واژگان دشواریاب، شرح مبانی کلامی، فلسفی مورد نظر، تحلیل و تبیین حوادث تاریخی که به اجمال ذکر شدهاند، ذکر نکات ادبی و بلاغی، استفاده وعظ گونه و اخلاقی از متون دینی و به تعبیری کمک به گسترش فرهنگ معنوی، نقل و نقد آراء شارحان پیشین، نقد و بررسی اسنادی و اثبات صحت روایات، و حتی اثبات قدرت علمی نویسندگان شرح، در زمره این انگیزه ها بشمار میروند.در هر حال ، انگیزه شارحان هرچه که بوده یا خواهد بود، ما اکنون وارث انبوهی از شرح های گوناگون بر نهج البلاغه هستیم که کم وبیش دارای مزایا و کاستیها، کژیها و راستیها و درستیها و نادرستی هاست. اما این همه، جزئی از فرهنگ مکتوب اسلامی بشمار رفته و بر ما است که در شناسایی همه - یا اهم آنها - هر چند به اجمال، بکوشیم.

کلیدواژه ها:

مروری ، شرح ها ، نهج البلاغه