ارزیابی مقدار آب کاربردی و بهره وری آب سویا در دشت مغان

در پژوهش حاضر، با انجام اندازه گیری های صحرایی در فصل زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، آب کاربردی فصلی و بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب سویا در ۳۷ مزرعه با مدیریت زارعین (با سامانه آبیاری شیاری/نواری) در دشت مغان، استان اردبیل ارزیابی شد. در فصل زراعی این پژوهش، میانگین نیاز آبی خالص سویا در مزارع مزبور ۵۴۲ میلی متر (بین ۴۳۱ تا ۶۹۱ میلی متر) و میانگین ۱۰ ساله آن ۵۴۳ میلی متر (۴۴۲ تا ۶۷۱ میلی متر) بود. میانگین کل آب کاربردی (مجموع بارش موثر فصلی و آب آبیاری) در مزارع مزبور ۶۵۵۴ مترمکعب در هکتار (۵۰۰۵ تا ۱۰۰۰۹ مترمکعب در هکتار) و میانگین عملکرد دانه سویا ۲/۹۰ تن در هکتار (۲/۰۵ تا ۴/۱۲ تن در هکتار) به دست آمد. میانگین کل آب کاربردی در کشت بهاره سویا (۷۹۰۶ مترمکعب در هکتار) به طور معنی داری (P < ۰.۰۱) بیشتر از مقدار نظیر آن برای کشت تابستانه (۶۳۹۰ مترمکعب در هکتار) بود. نمایه های بهره وری مجموع آب آبیاری و بارش موثر (WPI+Pe) و بهره وری اقتصادی آب آبیاری (WP) در مزارع مطالعاتی به ترتیب، با میانگین ۲۴/۰ کیلوگرم در مترمکعب و ۳۳/۱۹ هزار ریال در مترمکعب، بین ۰/۱۸ تا ۰/۳۰ کیلوگرم در مترمکعب و ۱۵/۲۱ تا ۶۲/۴۰ هزار ریال در مترمکعب متغیر بود. عملکرد دانه سویا در بخش عمده مزارع مطالعاتی (۷۰% مزارع) فراتر از حداقل عملکرد قابل انتظار دانه سویا در کشت آبی (۲/۵ تن در هکتار) بود. نتایج نشان داد با اعمال پنج و سه نوبت آبیاری به ترتیب، برای سویای بهاره و تابستانه، سطح مطلوبی از عملکرد و نمایه های بهره وری آب دست یافتنی است. میانگین نمایه راندمان کاربرد آب طی مراحل رشد سویا در مزارع مزبور در دامنه ۵۰% تا ۸۲% قرار داشت.

کلیدواژه ها:

آبیاری جویچه ای ، بهره وری اقتصادی آب ، نیاز آبی خالص ، پنمن-مانتیث فائو