بررسی اجزای پشتیبان نظام مراقبت بیماری هپاتیت B در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان: مطالعه کیفی

زمینه و هدف : هپاتیت های ویروسی یکی از مهم ترین چالش های سلامتی در جهان هستند که برای مقابله با آن نیاز به پاسخ سریع می باشد. چنانچه پاسخ مناسب و سریع در اجرای اجزای اصلی و پشتیبان نظام مراقبت این بیماری وجود نداشته باشد، شاهد افزایش موارد جدید، مزمن و مرگ ناشی از این بیماری خواهیم بود. از آنجایی که استان سیستان و بلوچستان یکی از استانهای با بالاترین میزان شیوع هپاتیت B در کشور می باشد، اجرای صحیح نظام مراقبت بیماری، بسیار حائز اهمیت می باشد. اجزای پشتیبان نظام مراقبت بیماری شامل آموزش، برنامه ریزی، پایش و ارزشیابی، دستورالعمل ها، سامانه یکپارچه بهداشت(سیب)، طرح تحول نظام سلامت، نظام ارجاع، منابع می باشد. اجرای اجزای پشتیبان در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان علیرغم کارآمدی بالا، همواره با چالش های زیادی روبرو بوده است؛ از این رو مطالعه حاضر با هدف بررسی وضعیت اجزای پشتیبان نظام مراقبت بیماری هپاتیت B در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شد.مواد و روش ها : پژوهش حاضر به روش کیفی در سال ۱۴۰۰و از دو طریق ۱) مصاحبه نیمه ساختاریافته با ۱۶نفر از ذینفعان کلیدی تا رسیدن به اشباع کامل شامل کارشناسان مسئول برنامه مراقبت هپاتیت B در مرکز بهداشت استان و ۵مرکز بهداشت شهرستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی زاهدان ( میرجاوه، زاهدان، خاش، سراوان و سیب وسوران) که حداقل چهار سال مسئول برنامه مراقبت هپاتیت B بودند و ۲) تحلیل محتوای مستندات موجود با استفاده از ۱۰ بازدید میدانی در شهرستان های تحت پوشش (هر شهرستان ۲بازدید) انجام شد. مصاحبه های انجام شده، چندین بار مطالعه و مفاهیم اصلی و فرعی مشخص و در نهایت، اطلاعات طبقه بندی شدند. داده های حاصل از بازدید میدانی نیز در جهت ارزیابی مصاحبه های انجام شده و تکمیل کننده آنها، استفاده شد.نتایج : نتایج این بررسی نشان داد که تمام اجزای پشتیبان در حال اجرا بود و علیرغم تلاش ها و فعالیت های انجام شده فاصله زیادی تا دستیابی به اهداف برنامه داشت. با در نظر گرفتن واکسیناسیون هپاتیت B که مهم ترین راه پیشگیری می باشد، اساسی ترین مشکلات/چالش های شناسایی شده عبارتند از: نیاز به بودجه و منابع مالی مناسب جهت پیشبرد اهداف، حضور نیروهای موقت و متغیر در برنامه و کمبود نیروی انسانی، تعدد سامانه های ثبت داده های بیماری در مجموعه دانشگاه و سایر ارگان های مرتبط، محرمانه بودن اطلاعات، عدم امکان انجام آزمایشات تخصصی و تشخیصی به صورت رایگان، مشاهده موارد مثبت بیماری در افراد واکسینه شده منجمله مادران باردار، عدم پایش و ارزشیابی دوره ای بخش خصوصی.نتیجه گیری : با توجه به رویکرد پوشش همه جانبه خدمات ضروری سلامت و همچنین هدف گذاری سازمان بهداشت جهانی مبنی بر حذف هپاتیت B تا سال ۲۰۳۰، توجه به این چالش ها و تلاش در جهت حذف آنها، ضروری به نظر می رسد.

کلیدواژه ها:

مراقبت ، هپاتیت B ، اجزای پشتیبان