تجزیه پایداری برخی از ژنوتیپ های نخود (Cicer arietinum L.) با شاخص ها و نمودارهای روش امی

در این پژوهش، ۱۸ژنوتیپ امیدبخش نخود به همراه ارقام آرمان و آزاد در گچساران، گنبد، خرم آباد و ایلام در سه سال زراعی، به منظور دستیابی به ارقام پرمحصول و سازگار با مناطق دیم گرمسیری و نیمه گرمسیری کشور کشت شدند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر محیط، ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ در محیط، با توجیه ۲/۷۹، ۴/۲ و ۰/۱۰ درصد از تغییرات مجموع مربعات کل عملکرد دانه معنی دار بود. تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که پنج مولفه اصلی اول از برهمکنش ژنوتیپ در محیط بر عملکرد دانه معنی دار بودند و سهم دو مولفه اصلی نخست برابر با ۵/۴۲درصد و ۴/۱۹درصد بود. ژنوتیپ۳ بیشترین عملکرد دانه را داشت (۱۶۶۳ کیلوگرم در هکتار). بر پایه شاخص های ASV و WAAS، ژنوتیپ های ۳، ۴ و ۱۳؛ شاخص های EV و ZA، ژنوتیپ های ۳، ۱۴، ۱۶ و ۸؛ و شاخص SIPC، ژنوتیپ های  ۱۴، ۳، ۱۱، ۴ و ۱۶ پایدارترین ژنوتیپ ها بودند. شاخص انتخاب همزمان (ssi)، برترین ژنوتیپ ها را بر پایه ssiASV، ssiZA و ssiWAAS، ژنوتیپ های ۳، ۱، ۴، ۱۳ و ۱۶ و بر اساس شاخص های ssiSIPC و ssiEV، ژنوتیپ های ۳، ۱۶ و ۲۰ شناساند. در بای پلات AMMI۱، ژنوتیپ های ۱، ۳، ۱۷ و ۱۳ با میانگین بیشتر از میانگین کل و کمترین مقادیر IPCA۱، ژنوتیپ های پایدار و پرمحصول بودند. در بای پلات AMMI۲، ژنوتیپ های  ۴، ۳، ۱۳، ۱ و ۱۰ پایداری عمومی بالایی داشتند. در مجموع، برپایه شاخص های مختلف، ژنوتیپ های ۳، ۱ و ۱۳ در بسیاری از محیط ها دارای عملکرد بالا و در بیشتر روش ها دارای پایداری مطلوبی بودند و می توانند نامزد معرفی ارقام جدید باشند.

کلیدواژه ها:

بای پلات ، برهمکنش ژنوتیپ در محیط ، سازگاری ، عملکرد ، مولفه های اصلی