نقش آفرینی تربیتی خیال از دیدگاه علامه حسن زاده آملی

در سنت فلسفی ما نفس واجد قوایی است؛ قوایی همانند خیال و متصرفها متفکره از قوایی بسیار مهم در امر تربیت هستند و طیفی از ناهنجاری های تربیتی و اخلاقی ما به همین قوا باز می گردد. در مفهوم عام خیال، خیال مشتمل بر قوه خیال به مثابه خزانه صور و قوه متصرفها متفکره به منزله دخل و تصرف کننده در صور و معانی است و در این جستار مراد نگارنده از خیال، معنای عام خیال است: پرسش اصلی این مقاله این است: چگونه خیال می تواند در تربیت آدمی نقش آفرین باشد؟ دستاورد این پژوهش عبارت است از: یکم. خیال زمانی که به فرمان و کنترل و هم در می آید از عرصه تربیت و هنر دور می شود. اما زمانی که خیال از عقل دستور می گیرد به آبادانی عالم معنا مدد می رساند؛ دوم. می توان گفت: یکی از اصول تربیت در فضای عرفانی علامه حسن زاده آملی، مراقبه است و از دیدگاه هستی شناسانه، خیال سهم مهمی در مراقبه دارد و بحسب اینکه خیال قوی یا ضعیف باشد تمثلات زلال یا مغشوش عرضه می شوند؛ سوم. مدیریت مزاج به واسطه خیال می تواند در تربیت نقش آفرین باشد. همچنین، مدیریت افکار و اینکه نگذاریم هر فکر و اندیشه ای به ذهن ما خطور کند در تربیت آدمی سهیم است؛ چهارم. از نظر علامه حسن زاده آملی، خیال دروازه ورود به خیال منفصل و مثال مطلق در عالم ارواح است و راه یابی به مثال مطلق، در تنزه و تربیت آدمی سهم بسزایی دارد.

کلیدواژه ها:

تربیت ، خیال ، اخلاق ، نفس ، قوا ، خیال ، حکمت سینوی.