راهبرد مدیریت مشارکتی منابع آب با رویکرد تحلیل نهادی و کنش جمعی (اراضی پایاب سد سهند)

آثار شش دهه مداخلات گسترده دولت در حوزه مدیریت منابع آب، بر سازوکارهای نظام بهره برداری از منابع آب، بسیار نامناسب و در مواردی غیرقابل جبران ارزیابی می شود. ازاین رو در سال های اخیر انتقال مفهومی از تمرکز بر دولت به سوی مفهوم حکمرانی آب و استفاده از تمام ظرفیت های اجتماعی جهت پیشبرد امورعمومی مطرح شده است. مطالعه حاضر با استفاده از چارچوب تحلیل و توسعه نهادی (IAD) استروم به ارزیابی سیستم مدیریت منابع آب در پایاب سد سهند پرداخته است. اطلاعات مورد نیاز از طریق اسناد، مشاهده و مصاحبه با ۲۵ نفر از افراد مرتبط گردآوری شده است. اطلاعات بدست آمده با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شده و نتایج در قالب الگوی مذکور تفسیر گردیده است. یافته ها نشان می دهد به دلیل معیشتی بودن کشاورزی در منطقه و وابستگی شدید به منابع آب، پدیده سواری مجانی دارای جذابیت بالایی است؛ همچنین نظارت ناکارآمد، نبود مکانیسم مجازات متناسب و بازدارنده، سبب تحمیل خسارت از ناحیه افرادی که همکاری نمی کنند به افرادی که همکاری می کنند شده و در نهایت منجر به افزایش انگیزه برای ارتکاب تخلف می شود. جذابیت سواری مجانی و افزایش انگیزه ارتکاب تخلف، عملکرد سیستم منابع آب این شبکه را در جهت دستیابی به کنش جمعی، تضعیف کرده است. بر همین اساس، توانمندسازی جامعه محلی و تعاونی های آب بران از حیث قدرت قانونی و مشروعیت بخشیدن به فعالیت آن ها، مشارکت جامعه محلی در تصمیم گیری ها به منظور افزایش قابلیت اجرایی سیاست ها و افزایش حس مسئولیت پذیری در آنها، اصلاح قوانین در حوزه های نظارت و مجازات بازدارنده متخلفین را می توان به عنوان توصیه های سیاستی مطالعه حاضر مطرح کرد.

کلیدواژه ها:

چارچوب تحلیل و توسعه نهادی ، حکم رانی منابع آب ، شبکه آبیاری و زهکشی ، ظرفیت های اجتماعی