برآورد اثر متقابل ژنوتیپ و محیط و میزان سازگاری لاین های امیدبخش اصلاحی برنج در مازندران

اصلاح برنج با زمینه ژنتیکی ارقام ایرانی، فرصتی را برای بهبود این دسته از ارقام فراهم می آورد که دارای سازگاری بالا نسبت به محیط هستند و از بازارپسندی مطلوبی نیز برخوردار می باشند. بدین جهت، هفت لاین امیدبخش حاصل از تلاقی ارقام برنج ایرانی مختلف و همچنین ژنوتیپ های خارجی، به همراه دو رقم شاهد طارم محلی و شیرودی در چهار مزرعه آزمایشی در منطقه شرق (بهشهر)، مرکز (بابل) و غرب مازندران (تنکابن) و مزرعه آزمایشی تحقیقات برنج (آمل)، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و طی سال های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ (جمعا هشت محیط) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ساده حاکی از آن بود که میان ژنوتیپ ها از نظر صفات تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور و عملکرد دانه، تفاوت معنی داری وجود داشت. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثر متقابل سال× مکان و سال× مکان× ژنوتیپ بر صفت عملکرد دانه معنی دار بود. ژنوتیپ G۵ بیشترین عملکرد را در همه محیط ها داشت و ژنوتیپ G۱ نیز از نظر عملکرد در رتبه دوم قرار داشت. برآورد اجزای مختلف پایداری بر اساس مدل چند متغیره تاثیرات اصلی افزایشی و اثر متقابل ضرب پذیر به روش امی مشخص نمود که ژنوتیپ متوسط رس و پاکوتاه G۵ (DAH)، حاصل از تلاقی اهلمی طارم و دشت با میانگین عملکرد ۷/۵۸۸۸ کیلوگرم در همه محیط ها دارای وضعیت پایداری بالاتر و نوسان عملکردی کمتری از سایر ژنوتیپ ها بود و ژنوتیپ زودرس و پاکوتاه G۱ (AHS) حاصل از تلاقی سپیدرود و اهلمی طارم با متوسط ۰۶/۵۳۱۲ کیلوگرم عملکرد دانه، دارای پایداری مناسبی در بیشتر محیط ها بود.

کلیدواژه ها:

اصلاح برنج ، پایداری ، تجزیه مرکب ، لاین امیدبخش ، عملکرد دانه