ساسانیان روحانی تبار بودند

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 220

فایل این مقاله در 48 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_IRHJ-14-2_002

تاریخ نمایه سازی: 7 اسفند 1400

چکیده مقاله:

پدرام جم در پژوهش تازه ای به نام «آیا ساسانیان روحانی تبار بودند؟» به بازنگری روایت محمد بن جریر طبری درباره ساسان، نیای ساسانیان، و پیوند او با آتشکده ایزدبانو آناهیتا در اصطخر پارس می­پردازد و این گزارش را با آگاهی های حقوقی زردشتی دوره ساسانیان می­سنجد و نتیجه می گیرد که ساسان در این آتشکده «سالار آتش» بوده و منصب دینی نداشته است. همچنین او گزارش آگاثیاس، تاریخ نگار بیزانسی، را درباره تبار و پیشینه خاندانی اردشیر بابکان (۲۲۴-۲۴۰م)، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانیان، با دیگر منابع تاریخی می سنجد و باور دارد که از روایت آگاثیاس نیز چیزی درباره تبار روحانی اردشیر و خانواده او به دست نمی آید. بنابراین، جم دیدگاه پژوهندگان ایرانی و غیر ایرانی را درباره روحانی تبار بودن ساسانیان درست نمی­داند و اینکه آنها، بر پایه روایت طبری، ساسان را «موبد»، «هیربد» و یا «نگهبان آتشکده آناهیتا» در اصطخر پارس انگاشته و یا، بر پایه روایت آگاثیاس، اردشیر را مردی روحانی پنداشته اند، برداشت های نادرستی از روایت های طبری و آگاثیاس می انگارد و نیاکان اردشیر را از اشراف محلی استان پارس می داند. با وجود این، به باور ما برداشت ها و نتیجه گیری های جم نادرست اند و ساسانیان به راستی روحانی تبار بوده اند. در این پژوهش، با تحلیل گزارش های طبری و آگاثیاس و نیز دیدگاه پاره ای از پژوهندگان ایرانی و غیر ایرانی درباره تبار ساسانیان و کیستی و پایگاه ساسان و بابک و پیوند آنها با آتشکده آناهیتا در اصطخر پارس، به نقد رویکرد و دیدگاه تازه جم درباره خاستگاه اشرافی ساسانیان و روحانی تبار نبودن آنها خواهیم پرداخت.

نویسندگان

شهرام جلیلیان

استاد تاریخ ایران باستان، گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن اعثم کوفی، محمد بن علی. الفتوح، ترجمه محمد ...
  • ابن بلخی. فارس نامه، به سعی و اهتمام و ...
  • ابن قتیبه الدینوری، ابی محمد عبدالله بن مسلم. عیون ...
  • ابن ندیم، محمد بن اسحاق. الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، ...
  • ارداویراف نامه (متن پهلوی، حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه متن پهلوی، ...
  • اشه، رهام و شهین سراج. آذرباد مهرسپندان، تهران: فروهر، ۱۳۷۹ ...
  • اکبرزاده، داریوش. سنگ نبشته های کرتیر موبدان موبد؛ شامل متن ...
  • امام شوشتری، محمدعلی. «پرتوی از فرهنگ ایران در روزگار ساسانی ...
  • ایمان پور، محمدتقی و گلاره امیری. «جایگاه دینی آذربایجان در ...
  • ایمان پور، محمدتقی. «نقش روحانیون زرتشتی در تقویت حکومت ساسانی ...
  • آلرام، مایکل. «مسکوکات اوایل حکومت ساسانی»، عصر ساسانی (ایده ایران)، ...
  • آنتیلا، یاکوهامین. خداینامگ: شاهنامه فارسی میانه، ترجمه مهناز بابایی، تهران: ...
  • بروسیوس، ماریا. ایران باستان، ترجمه عیسی عبدی، تهران: نشر ماهی، ...
  • بروکلمان، کلمان. «تصحیحات کتاب عیون الاخبار تالیف ابی محمد ...
  • بلاذری، احمد بن یحیی. فتوح البلدان (بخش مربوط به ایران)، ...
  • بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد. تاریخ بلعمی، به تصحیح ...
  • بندهشن. نویسنده: فرنبغ دادگی؛ گزارنده: مهرداد بهار، تهران: توس، ۱۳۸۰ ...
  • بویس، مری. زردشتیان: باورها و آداب و رسوم آنها، ترجمه ...
  • بیانی، شیرین. شامگاه اشکانیان و بامداد ساسانیان، تهران: دانشگاه تهران، ...
  • بیرونی، ابوریحان. آثار باقیه (از مردمان گذشته)، ترجمه و تعلیق: ...
  • پاناینو، آنتونیو. «پادشاهی مقدس و دیگر جنبه های نمادین سلطنتی ...
  • پریخانیان، اناهیت گئورگیونا. «جامعه و قانون ایرانی،» تاریخ ایران از ...
  • پورداود، ابراهیم. فرهنگ ایران باستان، تهران: اساطیر، ۱۳۸۶ ...
  • پورشریعتی، پروانه. افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی (اتحادیه ساسانی ...
  • پیرنیا، حسن. تاریخ ایران باستان، ج ۳، تهران: نگاه، ۱۳۹۱ ...
  • تاریخ سیستان: نوشته به نیمه قرن پنجم هجری. ویرایش متن: ...
  • تجارب الامم فی اخبار ملوک العرب و العجم. به ...
  • تذکره آربلا (وقایعنامه آربلا)؛ متن کهن اثر مولف ناشناس. ترجمه ...
  • تفضلی، احمد. «کرتیر و سیاست اتحاد دین و دولت در ...
  • تفضلی، احمد. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به ...
  • تقی زاده، سیدحسن. «نخستین پادشاهان ساسانی، بعضی نکات تاریخی که ...
  • جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر. تاج: آیین کشورداری در ایران ...
  • جلیلیان، شهرام. «اردشیر بابکان و خدابانو آناهیتا،» فصلنامه علمی ...
  • «ساسان خودای: چهره ای تاریخی یا افسانه ای؟» فصلنامه تاریخ ...
  • «ستیزه خاندان­های نژاده با انگاره حق ایزدی شهریاری ساسانیان»، مجله ...
  • تاریخ تحولات سیاسی ساسانیان، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب ...
  • نامه تنسر به گشنسپ: پیشگفتار تاریخی، زندگینامه تنسر و تاریخ ...
  • جم، پدرام. «آیا ساسانیان روحانی تبار بودند؟» پژوهش­های علوم تاریخی، ...
  • چرتی، کارلو ج. ادبیات پهلوی، ترجمه پانته آ ثریا، تهران: ...
  • چوکسی، جمشید کرشاپ. ستیز و سازش زرتشتیان مغلوب و مسلمانان ...
  • حمزه اصفهانی، حسن. تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمه جعفر شعار، ...
  • خدادادیان، اردشیر. ساسانیان، تهران: به دید، ۱۳۸۰ ...
  • خطیبی، ابوالفضل. «نگاهی به کتاب نهایه الارب و ترجمه فارسی ...
  • دریایی، تورج. شاهنشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: ققنوس، ...
  • شهرستان­های ایرانشهر: نوشته ای به زبان فارسی میانه درباره تاریخ، ...
  • «رازهای خاندان ساسان: اردشیر چه زمانی بر استخر حکومت می ...
  • دوشن گیمن، ژاک. «دین زرتشت»، تاریخ ایران از سلوکیان تا ...
  • دیاکونوف، میخائیل میخائیلوویچ. تاریخ ایران باستان، ترجمه روحی ارباب، تهران: ...
  • دینکرد چهارم. آوانویسی، ترجمه، واژه نامه، تدوین کنندگان پیشین: آذرفرنبغ ...
  • دینکرد هفتم. تدوین کنندگان پیشین: آذرفرنبغ پسر فرخزاد، آذرباد پسر ...
  • دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود. اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی ...
  • ذاکری، مصطفی. «مغان و نقش آنان در فرهنگ ایران زمین»، ...
  • راشدمحصل، محمدتقی. اوستا: ستایش نامه راستی و پاکی، تهران: دفتر ...
  • رجبی، پرویز. «کرتیر و سنگ نبشته او در کعبه زردشت»، ...
  • هزاره های گمشده، ساسانیان: فروپاشی زمامداری ایران باستان، جلد پنجم، ...
  • رحیملو، یوسف. «نگاهی به مساله تبار در خاندان های پادشاهی ...
  • روایت امید اشوهیشتان. تدوین، آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی: ...
  • روایت پهلوی. متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی)، ترجمه ...
  • زریاب خویی، عباس. ساسانیان، تهران: دانشگاه آزاد ایران، ۱۳۵۴ ...
  • زرین کوب، روزبه و علی یزدانی راد، «تدابیر روحانیون زردشتی ...
  • زرین کوب، روزبه. «تاریخ سیاسی ساسانیان»، تاریخ جامع ایران، زیر ...
  • زرین کوب، عبدالحسین. تاریخ مردم ایران (۱)؛ ایران قبل از ...
  • روزگاران ایران، جلد اول: گذشته باستانی ایران، تهران: سخن، ۱۳۷۴ ...
  • زند بهمن یسن. تصحیح متن، آوانویسی، برگردان فارسی و یادداشت­ها ...
  • زنر، آر سی. طلوع و غروب زرتشتی گری، ترجمه تیمور ...
  • زروان یا معمای زرتشتی گری، ترجمه تیمور قادری، تهران: فکر ...
  • سامی، علی. تمدن ساسانی، ج ۱، تهران: سمت، ۱۳۸۸ ...
  • سبه ئوس، اسقف براگراتونیک. تاریخ سبئوس، بر پایه ترجمه آر. ...
  • سودآور، ابوالعلاء. فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: ...
  • شاپورشهبازی، علیرضا. شرح مصور نقش رستم فارس، شیراز: بنداد تحقیقات ...
  • «خداینامه در متن یونانی»، سخنواره (پنجاه و پنج گفتار پژوهشی ...
  • تاریخ ساسانیان: ترجمه بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و ...
  • شایست ناشایست. متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی)، آوانویسی ...
  • شایگان، محمدرحیم. «تحول مفهوم خودای/ خدا»، یشت فرزانگی: جشن نامه ...
  • شبانکاره ای، محمد بن علی بن محمد. مجمع الانساب، به ...
  • شکی، منصور. «ساسان که بود؟»، ایران شناسی، س ۲، ش ...
  • شیپمان، کلاوس. مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: نشر ...
  • طاووسی، محمود. «آتشدان برم دلک و نتیجه تاریخی آن»، ...
  • تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، المجلد الاول، بیروت: دارالکتب ...
  • طبری، محمد بن جریر. تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و ...
  • تاریخنامه طبری، گردانیده منسوب به بلعمی، به تصحیح و ...
  • عریان، سعید. راهنمای کتیبه های ایرانی میانه، تهران: سازمان میراث ...
  • فرای، ریچارد نلسون. میراث باستانی ایران، ترجمه مسعود رجب نیا، ...
  • فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ...
  • شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار، ...
  • شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق و ابوالفضل خطیبی، ...
  • شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق، دفتر هشتم، تهران: ...
  • قمی، حسن بن محمد بن حسن. تاریخ قم، ترجمه حسن ...
  • کارنامه اردشیر بابکان. با متن پهلوی، آوانویسی، ترجمه فارسی و ...
  • کریستن سن، آرتور امانوئل. ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید ...
  • وضع ملت و دولت و دربار در دوره شاهنشاهی ساسانیان، ...
  • گردیزی، عبدالحی الضحاک ابن محمود. زین الاخبار، به مقابله ...
  • گروسی، عباس. «آتشکده بهرام از بناهای اردشیر بابکان در خیر ...
  • گیرشمن، رمان. هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمه ...
  • ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: علمی ...
  • لوکونین، ولادیمیر گریگورویچ. «نهادهای سیاسی، اجتماعی و اداری، مالیات ها ...
  • لوکونین، ولادیمیر گریگورویچ. تمدن ایران ساسانی، ترجمه عنایت الله رضا، ...
  • مادیان هزار دادستان (هزار رای حقوقی)، گردآورنده: فرخ مرد بهرامان، ...
  • مجتبایی، فتح الله. شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ...
  • مجمل التواریخ و القصص. به تصحیح محمدتقی بهار، تهران: ...
  • محمدی ملایری، محمد. تاریخ و فرهنگ ایران در دوران ...
  • محمودآبادی، اصغر. تاریخ ایران در عهد ساسانیان، تهران: بنگاه ترجمه ...
  • محیط طباطبایی، محمد. «صفویه (از تخت پوست درویشی تا تخت ...
  • مزداپور، کتایون و همکاران. ادیان و مذاهب در ایران باستان، ...
  • مسعودی، علی بن حسین. التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ...
  • مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج ۱، ...
  • مسکویه رازی، ابوعلی احمد بن محمد. تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم ...
  • مشکور، محمدجواد. ایران در عهد باستان در تاریخ اقوام و ...
  • تاریخ سیاسی ساسانیان، ج ۱، تهران: دنیای کتاب، ۱۳۶۷ ...
  • مقدسی، مطهر بن طاهر. آفرینش و تاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی ...
  • موسی خورناتسی (موسی خورنی). تاریخ ارمنیان، ترجمه، مقدمه، حواشی و ...
  • میرخواند، میرمحمد بن سید برهان الدین خاوند شاه. تاریخ روضه ...
  • میرفخرایی، مهشید. «ادبیات فارسی میانه»، تاریخ جامع ایران، زیر نظر ...
  • مینوی خرد. ترجمه احمد تفضلی، تهران: توس، ۱۳۷۹ ...
  • نصراله زاده، سیروس. «شاپور پابگان، شاه پارس: نسب شناسی و ...
  • نام تبارشناسی ساسانیان از آغاز تا هرمز دوم، تهران: سازمان ...
  • نفیسی، سعید. تاریخ تمدن ایران ساسانی، به اهتمام عبدالکریم ...
  • نولدکه، تئودور. تاریخ ایرانیان و عرب­ها در زمان ساسانیان، ترجمه ...
  • نهایه الارب فی اخبار الفرس و العرب. تصحیح محمدتقی دانش ...
  • نیبرگ، هنریک ساموئل. دین های ایران باستان، ترجمه سیف الدین ...
  • وزیدگیهای زاداسپرم. نگارش فارسی، آوانویسی، یادداشت­ها و واژه نامه از ...
  • ویدن گرن، گئو. دین های ایران، ترجمه منوچهر فرهنگ، تهران: ...
  • وینتر، انگلبرت و بئاته دیگناس. روم و ایران دو قدرت ...
  • هرمان، جورجینا. تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ...
  • «نقوش برجسته صخره ای ایران در دوره ساسانی»، بین النهرین ...
  • هنینگ، و. ب. «یادداشت­هایی درباره سنگ­نوشته بزرگ شاپور یکم»، یادنامه ...
  • هوار، کلمان. ایران و تمدن ایرانی، ترجمه حسن انوشه، تهران: ...
  • هینتس، والتر. یافته های تازه از ایران باستان، ترجمه پرویز ...
  • یارشاطر، احسان. «تاریخ ملی ایران»، تاریخ ایران از سلوکیان تا ...
  • Aghathangeɫos. History of the Armenians, translation and commentary by R. ...
  • al-Tabarī, M. J. The History of al-Tabarī (Ta’rīkh al-rusul waʼl-mulūk), ...
  • Back, Michael. Die Sassanidischen Staatsinschriften, Studien zur Orthographie und Phonologie ...
  • Bosworth, C. E. “The Heritage of Rulership in Early Islamic ...
  • Boyce, M. The Letter of Tansar, Rome: Instituto Italiano Per ...
  • Cameron, Averil. “Agathias on the Sassanians,” Dumberton Oaks Papers, vol. ...
  • Chaumont, M. L. “Le culte dʼAnāhitā à Sraxr et les ...
  • __________. “Pāpak, roi de Staxr, et sa court,” Journal Asiatic ...
  • __________. “Anāhīd, iii. The cult and its diffusion,” Encyclopaedia Iranica, ...
  • Choksy, J. K. “Sacral kingship in Sasanian Iran,” Bulletin of ...
  • Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae. Bonn, ۱۸۲۸-۷۸ ...
  • Dahalla, Maneckji Nusservanji. Zoroastrian Theology from the Earliest Times to ...
  • Darmesteter, James. Coup dʼoeil sur lʼhistoire de la Perse, Paris: ...
  • Dodgeon, M. H. and S. N. C. Lieu. The Roman ...
  • Farraxvmart ī Vahrāmān. The Book of Thousand Judgments (A Sasanian ...
  • Frye, R. N. “Notes on the early Sasanian State and ...
  • _________. “Bābak,” Encyclopaedia Iranica, Edited by Ehsan Yarshater, vol. III, ...
  • Gutschmid, Alfred von. “Bemerkungen zu Tabariʼs Sasanidengeschichte, übersetzt von Th. ...
  • Ibn Qutaibaʼs ‛Ujūn al-Aḥbār (Nach den Handschriften zu Constantinopel und ...
  • Justi, Ferdinand. “Geschichte Irans von den ältesten Zeiten bis zum ...
  • Luschey, H. “Ardašīr I. ii. Rock Reliefs,” Encyclopaedia Iranica, Edited ...
  • Nöldeke, Th. Geschichte der Perser und Araber zur Zeit Sasaniden, ...
  • Overlaet, B. “And Man Created God? Kings, Priests and Gods ...
  • Panaino, Antonio. “The King and the Gods in Sasanian Royal ...
  • Rawlinson, George. The Seventh Great Oriental Monarchy or the Geography, ...
  • Rothstein, Johan Wilhelm. De chronographo arabe anonymo qui codice Berolinensi ...
  • Shaki, M. “The Dēnkard Account of the History of the ...
  • Skjaervo, P. O. and H. Humbach. The Sassanian Inscription of ...
  • Spiegel, Friedrich. Eranische Altertumskunde, vol. ۳, Leipzig: Wilhelm Engelmann, ۱۸۷۱-۱۸۷۸ ...
  • Wiesehöfer, Joseff. “Ardašīr I, i. History,” Encyclopaedia Iranica, Edited by ...
  • Wikander, Stig. Feuerpriester in Kleinasien und Iran, Lund: Gleerup, ۱۹۴۶ ...
  • Wilhelm, Eugen. “Königthum und Priesterthum im alten Erān,” Zeitschrift der ...
  • نمایش کامل مراجع