ابن خلدون و دو راهی نقش سیاست شرعی و عرفی عقلی در صدور احکام اجتماعی اسلام

ابن­ خلدون، به­ عنوان شخصیتی صاحب­ نظر در حوزه مناسبات دین، سیاست و جامعه، با فهمی که از تاریخ حکومت ­های مسلمان دارد، به این سوال چالش­ برانگیز در طول تاریخ اندیشه اجتماعی مسلمانان پاسخ داده که احکام اجتماعی تا چه اندازه ریشه در دستور شارع و یا عرف و مصالح عرفی دارد. مساله مقاله حاضر، «چیستی نسبت میان آموزه­ های شرعی و عرفی و ساز و کار صدور احکام اجتماعی اسلام مبتنی بر آن» و مدعای تحقیق، «سهم قابل ­توجه سیاست عرفی-عقلی در شکل­ گیری احکام اجتماعی اسلام از زاویه دید ابن خلدون» است. بررسی­ ها نشان داد در نظر او، صدور حکم براساس نظام شرعی به صورت مستقل، ناممکن، و بر اساس نظام عرفی-عقلی فارغ از شرع، ناکارآمد و مقدمه پدیدآمدن نظام پادشاهی بوده است. بنابراین قواعد عرفی و آراء خردمندان سهمی جدی و اجتناب­ناپذیر از سیاست شرعی کارآمد– که در عصر خلفای راشدین تحقق یافته- را به خود اختصاص داده و تامین­ کننده منافع دنیوی و اخروی جامعه است.

کلیدواژه ها:

ابن خلدون و دو راهی نقش سیاست شرعی و عرفی عقلی در صدور احکام اجتماعی اسلام ، ابن خلدون ، سیاست عقلی و دینی ، نظام عرفی و شرعی ، احکام اجتماعی اسلام.