اثر میزان رس، ارتفاع آبشار و سرعت جریان در خاک های چسبنده بر فرسایش پس رونده

فرسایش پس رونده یک تغییر ناگهانی در ارتفاع یا شیب است که آبکند ها و دره هایی را ایجاد می کند و بسته به عوامل مختلف می تواند در محدوده ی ارتفاعی کم تر از چند سانتی متر تا چند متر تغییر نماید و به سمت بالادست حرکت کند. این پدیده یکی از مشخص‎ترین انواع فرسایش در تلفات خاک و از مهم ترین منابع تولید رسوب است. از این رو شناخت این پدیده، میزان مهاجرت و میزان تولید رسوب آن حائز اهمیت است. در تحقیق حاضر تعداد هفت نمونه خاک چسبنده، با ترکیب متفاوت رس و سیلت تحت شرایط مختلف ارتفاع پیشانی آبشار و سرعت جریان مورد آزمایش قرار گرفت و در نهایت میزان تغییرات مهاجرت و رسوب تولید شده بررسی شد. آزمایش ها تا ثابت شدن میزان مهاجرت ادامه داشت. یکی از پدیده های تاثیرگذار در آزمایش ها، تشکیل ترک های کششی در سطح خاک می باشد. اندازه و تعداد ترک ها رابطه ی عکس با درصد رس دارد. هرچه چسبندگی رسوب بیش تر باشد، مهاجرت آبشار به سمت بالادست با زاویه ی قائم تری می باشد. زاویه شیب آبشار در شرایط رس خالص ۶/۳۴ درجه بود، اما در خاک با ۵۰ درصد رس، به ۴۰ درجه افزایش یافت. با کاهش ۵۰ درصدی رس، میزان پس روی و سرعت متوسط آن، ۳ برابر حالتی بود که در آن رس ۱۰ درصد کاهش داشت. همچنین کاهش تراز پیشانی ۵/۳ برابر، سرعت متوسط آن ۵/۴ برابر و دبی متوسط رسوب ۳ برابر افزایش داشت.

کلیدواژه ها:

آبکند ها ، ترک های کششی ، رسوب ، زاویه شیب پرتگاه