ارزیابی و تحلیل وضعیت سلامت آبخیز کوزه تپراقی، استان اردبیل

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سلامت آبخیز کوزه تپراقی واقع در استان اردبیل با استفاده از تحلیل ۲۷ معیار مرتبط با ابعاد مختلف هیدرولوژیکی، انسانی و اقلیمی انجام شد. به همین منظور، ابتدا اطلاعات پایه منطقه ای شامل داده های هیدرولوژی، فرسایش و رسوب، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی از گزارش های پیشین جمع آوری و تحلیل شد. سپس متناسب با ماهیت داده‎های مورد استفاده چندین بانک اطلاعاتی در محیط نرم افزار هایFragstats ۴.۲.۱ ،Excel ۲۰۱۶ ،IBM SPSS Statistics ۲۵ و ArcGIS ۱۰.۶ تهیه شد. در ادامه با استفاده از اصول حاکم بر مدل مفهومی فشار-حالت-پاسخ ((PSR، وضعیت و تغییرات مکانی سلامت آبخیز کوزه تپراقی در سطح ۳۶ زیرآبخیز مورد ارزیابی قرار گرفت. درجات مختلف سلامت آبخیز در پنج طبقه سالم، نسبتا سالم، متوسط، نسبتا ناسالم و ناسالم طبقه بندی شدند. بر اساس نتایج مشخص شد که از نظر کلی آبخیز دارای وضعیت متوسط از لحاظ سلامت می باشد. هم چنین مقدار شاخص های فشار، حالت و پاسخ به ترتیب برابر با ۴۶/۰، ۵۵/۰ و ۳۱/۰ بوده است. میانگین شاخص ارزیابی جامع سلامت آبخیز کوزه تپراقی برابر با ۴۱/۰ به دست آمده است. حداکثر مقدار شاخص سلامت برابر ۶۶/۰ مربوط به زیرآبخیز های ۸ و ۱۲ و حداقل مقدار این شاخص برابر ۱۴/۰ مربوط به زیرآبخیز ۲۶ می باشد. وضعیت سلامت در قسمت شرق و جنوب شرقی آبخیز در وضعیت نسبتا سالم و متوسط قرار گرفته است و وضعیت بهتری از سلامت آبخیز در قسمت های غربی و شمالی مشاهده شد. نتایج پژوهش حاضر برای شناسایی و حفاظت از مناطق اولویت دار و هدایت راهبردهای مدیریتی از لحاظ منابع آب و خاک در سطح ملی و منطقه ای قابلیت کاربرد دارند.

کلیدواژه ها:

الگوی تغییرات ، امنیت بوم شناختی ، تخریب بوم سازگان ، شاخص سلامت