بررسی تنوع مورفولوژیک القاء شده در ارقام برنج با استفاده از جهش زای شیمیایی اتیل متان سولفونات (EMS)

موتاسیون به عنوان ابزار مفیدی در برنامه های اصلاحی گیاهان، قادر است تنوع قابل توارثی برای گزینش فراهم کند. در این تحقیق، از موتاژن شیمیایی اتیل متان سولفونات (EMS) در سه غلظت ۱۷/۰، ۳۵/۰ و ۵۱/۰ درصد جهت ایجاد تنوع روی صفات مرفولوژیک ارقام طارم محلی، سنگ طارم و طارم هاشمی استفاده شد و نسل M۱ حاصل به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول خوشه، تعداد دانه های پر و پوک در خوشه، تعداد کل دانه در خوشه، قطر و طول دانه و وزن ۱۰۰ دانه بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل رقم × غلظت EMS برای صفات تعداد کل دانه در خوشه، تعداد دانه های پوک در خوشه و طول دانه در سطح احتمال ۵% و برای صفات تعداد دانه های پر در خوشه و وزن ۱۰۰ دانه در سطح احتمال ۱% معنی دار بود. اثر رقم از نظر صفات ارتفاع بوته و وزن ۱۰۰ دانه در سطح احتمال ۱% و برای صفت طول خوشه در سطح احتمال ۵% معنی دار بود، در حالی که اثر غلظت EMS از نظر صفات تعداد پنجه، تعداد کل دانه، تعداد دانه های پر و پوک در سطح احتمال ۵% معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین­ها نیز نشان داد که اتیل متان سولفونات (EMS) باعث افزایش صفاتی نظیر طول دانه، تعداد دانه در خوشه و وزن ۱۰۰ دانه و کاهش ارتفاع بوته در ارقام مختلف برنج شد. به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که EMS اثر قابل توجه و معنی­داری روی صفات وزن ۱۰۰ دانه و ارتفاع بوته ارقام برنج در نسل M۱ داشت و به این ترتیب از این ماده جهش­زا می­توان جهت افزایش تنوع و در نتیجه افزایش بازده ژنتیکی در برنامه­های اصلاحی استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

اتیل متان سولفونات (EMS) ، برنج (Oryza sativa L.) ، موتاسیون ، نسل M۱