تنوع مورفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه در ژنوتیپ های مختلف برنج با استفاده از تجزیه به عامل ها و تجزیه خوشه ای

به منظور مطالعه ساختار مورفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه و تعیین الگوی هتروتیک ارقام مختلف برنج، ۹۴ ژنوتیپ برنج موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور طی دو سال زراعی ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ مورد مطالعه و تعداد ۲۴ صفت مرفولوژیک و فیزیکوشیمیایی دانه برنج مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه به عامل ها برای خصوصیات مورفولوژیک نشان داد که چهار عامل اصلی و مستقل ۶۶/۷۵ درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه نمودند. عامل اول حدود ۵/۲۴ درصد از واریانس کل را به خود اختصاص داد و به عنوان عامل عملکرد دانه و اجزای آن نامگذاری شد. عامل های دوم، سوم و چهارم با دارا بودن ۰۲۵/۱۹، ۱۳۴/۱۷ و ۹۶۳/۱۴ درصد از واریانس کل به ترتیب به عنوان عامل های شکل و اندازه دانه، فنولوژی گیاه و پر شدن دانه نامگذاری شدند. تجزیه به عامل ها برای خصوصیات فیزیکوشیمیایی دانه نشان داد که سه عامل اصلی و مستقل ۱۰/۷۶ درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه نمودند. عامل اول با دارا بودن ۳/۳۶ درصد از واریانس کل به عنوان عامل کیفیت خوراک و عامل های دوم و سوم با اختصاص ۲/۲۱ و ۶/۱۸ درصد از واریانس کل به ترتیب به عنوان عامل کیفیت پخت و فرآیند تبدیل نامگذاری شدند. تجزیه خوشه ای با روش دورترین همسایه ها و فاصله اقلیدسی منجر به گروه بندی ژنوتیپ های مختلف برنج در نه گروه متفاوت با احتمال صحت ۶/۹۲ درصد شد. نتایج حاصل از این مطالعه می تواند برای انتخاب هدفمند والدین مناسب از گروه­های مختلف به منظور تولید رقم­های جدید در برنامه­های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

برنج ، تجزیه به عامل ها ، تجزیه تابع تشخیص ، تجزیه خوشه ای ، تنوع مورفولوژیک