شناسایی ژنوتیپ های متحمل به شوری و بررسی رابطه بین عملکرد و اجزای آن در گندم نان

یکی از تنش های غیرزنده مهم در نواحی خشک و نیمه­خشک دنیا از جمله ایران، شوری خاک و آب است که باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی از جمله گندم می شود. استفاده از ارقام متحمل به شوری یکی از راه های دستیابی به عملکرد بالا در این نواحی است. همچنین بررسی رابطه بین عملکرد و اجزای عملکرد، راندمان برنامه های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می بخشد. در این مطالعه، ۱۱۰ ژنوتیپ گندم نان در مزرعه تحقیقاتی مرکز ملی تحقیقات شوری تحت دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد ارزیابی قرار گرفتند. شوری آب آبیاری در شرایط بدون تنش و تنش شوری به­ترتیب ۷/۲ و ۵/۹ دسی زیمنس بر متر بود. در این مطالعه از شاخص تحمل به تنش (STI) به­عنوان مناسب ترین شاخص برای ارزیابی تحمل به شوری ژنوتیپ های گندم نان استفاده شد. بر مبنای شاخص تحمل به تنش (STI) و عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش شوری، لاین­های Salt۱۸، Salt۱۹، Salt۲۰، Salt۲۱، Salt۲۲، Salt۲۳، Salt۲۴، Salt۲۵، Salt۲۶، Salt۲۷، Salt۲۸، Salt۲۹، Salt۳۰ و ارقام ارگ، بم، روشن، سرخ تخم، بومی یزد، کویر، مغان ۱، سرداری، شهریار و شیراز از عملکرد دانه بالایی در هر دو شرایط بدون تنش و تنش شوری برخوردار بودند و به­عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها نسبت به تنش شوری انتخاب شدند. بیش­ترین عملکرد دانه (۱۳/۱۷۸ گرم) در شرایط بدون تنش از لاین Salt۲۹ و در شرایط تنش شوری از لاین Salt۲۴ (۳۳/۱۶۴ گرم) به­دست آمد که نسبت به ارقام شاهد (ارگ، بم، روشن، سرخ تخم، بومی یزد و کراچیا) از عملکرد دانه بیش­تری برخوردار بودند. نتایج تجزیه مسیر ترتیبی نیز نشان داد که صفات وزن دانه در خوشه و تعداد پنجه بارور تحت شرایط بدون تنش و صفات وزن خوشه، تعداد پنجه بارور، روز تا گلدهی و وزن پدانکل تحت شرایط تنش شوری به­عنوان متغیرهای موثر بر عملکرد دانه انتخاب شدند. بنابراین به­نظر می رسد که این صفات می توانند به­عنوان معیارهای مناسب برای انتخاب ژنوتیپ های با عملکرد بالا تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش شوری مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه ها:

تجزیه مسیر ترتیبی ، تنش شوری ، شاخص تحمل به تنش ، معیارهای گزینش