تفکیک نقش عوامل درونی و بیرونی در وردایی دهه ای بارش سالانه ایران زمین طی چهار دهه اخیر (۱۳۹۴-۱۳۵۵)

طی سده گذشته، اقلیم به گونههای مختلفی تغییر یافته است. این روند تغییرات احتمالا برای آینده ادامه خواهد داشت. یکیاز جلوههای تغییر اقلیم در وردایی رفتار دههای بارش قابل ردیابی است. بهمنظور ردیابی وردایی بارش ایران طی چهار دهه اخیر (۱۳۵۵-۱۳۹۴) و تفکیک تغییرپذیری متاثر از مختصات (موقعیت) جغرافیایی (طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی) و توپوگرافی (ارتفاع، جهت، و میزان شیب دامنهها)، بهعنوان عوامل درونی موثر بر بارش، از الگوی رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شد. بدین ترتیب، بارش متاثر از مختصات جغرافیایی- عوامل توپوگرافیک برای هر دهه از میانگین بارش دههای تفکیک شد و الگوی مکانی بارش حاصل از عوامل بیرونی اقلیم بارشی بهدست آمد. بنابراین، تغییرات دهه به دهه بارش در ارتباط با عوامل بیرونی مورد مداقه قرار گرفت. نتایج نشان داد طی چهار دهه اخیر تاثیر عوامل بیرونی موثر بر بارندگی ایران موجب کاهش پهنههای بارشی شدهاند؛ بهطوریکه از اولین دهه مورد بررسی (۱۳۵۵-۱۳۶۴) به سمت دهه انتهایی (۱۳۸۵-۱۳۹۴) سهم عوامل بیرونی در وردایی بارش افزونتر شده است. بعد از دهه دوم تاثیر عوامل بیرونی حتی نسبت به میانگین کل افزایش داشته است؛ بهطوریکه در دهه اول ۴/۵۴ درصد و در دهه آخر نزدیک به ۶۰ درصد از گستره کشور با وردایی بارش حاصل از عوامل بیرونی مواجه بوده است.

کلیدواژه ها:

ایران ، بارش ، تغییر اقلیم ، تغییرپذیری دهه ای ، وردایی بارش