فیتازها: از دیدگاه آنزیم شناسی، ویژگیهای مولکولی، بیوشیمیایی و کاربردها

فیتازها گروه ویژهای از فسفاتازها میباشند که هیدرولیز مرحله به مرحله فسفات را از مولکول فیتات انجام میدهند، فیتات منبع اصلی ذخیره فسفات در دانه گیاهان میباشد. این دسته از آنزیمها در بین گیاهان، ریزسازوارهها و حیوانات پراکندگی و گستردگی دارند ولی از این میان فیتازهای میکروبی امیدبخش بوده و مورد توجه میباشند. آنزیم فیتاز به جیره غذایی حیوانات تک معدهای از قبیل خوک، پرندگان و ماهیها به منظور افزایش جذب فسفات موجود در جیره غذایی و همچنین کاهش آلودگی فسفات در محیط اضافه میشود. نزدیک به ۲۰ سال پیش اولین محصول فیتاز تجاری وارد بازار شد. فیتازها براساس ویژگیهای بیوشیمیایی و همردیفی توالی اسیدآمینه، در چهار گروه اصلی هیستیدین اسید فسفاتاز، بتا پروپلر فیتاز، سیستئین فسفاتاز و اسید فسفاتاز بنفش قابل تقسیم بندی میباشند. به طور معمول، فیتازها همانند یک آنزیم تک واحدی با وزن مولکولی ۴۰ تا ۱۰۰ کیلودالتون عمل میکنند. تا به حال دو گروه عمده از فیتازها یعنی فیتازهای اسیدی با pH بهینه حوالی ۵ و فیتازهای قلیایی با pH بهینه ۸  شناسایی شده است، با این حال اغلب فیتازها دارای pH و دمای بهینه ۶-۵/۴ و °C ۶۰-۴۵ هستند. برخی از فیتازها دارای اثرگذاری بر محدوده وسیعی از سوبستراها هستند و فیتات عاری از فلز را هیدرولیز میکنند و در مقابل برخی بر تعداد کمیآز سوبستراها تاثیرگذار بوده و به صورت خاص فیتات کلسیم را هیدرولیز مینماید. فیتازها از نظر تعداد گروههای فسفاتی که میتوانند رها سازند متفاوت بوده و معمولا قادرند ۳ تا ۵ گروه فسفات از مولکول فیتات را آزاد نمایند. این مقاله مروری بر آنزیم شناسی، کاربرد فیتازها و ویژگیهای بیوشیمیایی و آنزیمیآنها خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

جیره غذایی حیوانات ، فسفر ، فیتات ، فیتاز