ارائه مدل مدیریت جامع منابع آب و خاک حوضه رودخانه حبله رود با استفاده از رویکرد پویایی سامانه

    در این تحقیق، مدل پویایی سامانه به ­منظور افزایش سطح ادراک سامانه آبخیز و تسهیل مدیریت جامع و پایدار منابع آب و خاک در حوضه رودخانه حبله ­رود ارائه داده شد. مدل مفهومی شامل زیرسامانه ­های فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی بر مبنای روابط علی – معلولی و بازخوردها ترسیم شد. نمودار ذخیره- جریان در نرم­افزار Vensim اجرا شد. صحت­ سنجی مدل با آزمون­های حدی و آزمون­های ارزیابی عملکرد مدل انجام گرفت. مدل پویایی سامانه با ضریب نش- ساتکلیف و ضریب تبیین به ­ترتیب بیش تر از ۰/۶۲و ۰/۶۳ برای همه متغیرها صحت قابل ­قبولی داشته اند. سناریوهای مدیریت پوشش گیاهی، اقلیمی، مدیریت منابع آب و الگوی کشت با وضعیت موجود مقایسه شدند. نتایج حاصل از تحلیل سناریوهای مورد بررسی در یک دوره ۳۰ ساله نشان داد که سناریوی مدیریت کارآیی آب کشاورزی به ­عنوان سناریوی برتر به­ ترتیب ۱۴/۳ و ۱۱/۱ درصد حجم آب زیرزمینی و نفوذ آب را نسبت به وضع موجود بهبود می­بخشد. از نظر متغیرهای فرسایش و رسوب، سناریوی فعالیت­های اصلاح مراتع به ­ترتیب با ۷/۶ و  ۵/۳ درصد کاهش نسبت به وضع موجود به­ عنوان سناریوی برتر شناخته شدند. بیش ترین کاهش در هدررفت ­های نیتروژن و فسفر به ­ترتیب با ۸ و ۶/۴درصد نسبت به وضع موجود، با اجرای سناریوی اصلاح مراتع حاصل شد. سناریوی پرداخت ۵۰ درصد درآمد خدمات زیست بومی با بهبود وضعیت در حدود ۴۶ درصد در یک دوره ۳۰ ساله نسبت به وضع موجود به ­عنوان سناریوی برتر شناخته شد. ذینفعان تمایل بیش تر خود را برای مشارکت در پروژه­ های مربوط به مدیریت مزرعه (امتیاز تجمعی شاخص پذیرش مردمی ۸۵/۶) نشان دادند. مدل پویایی سامانه برای افزایش ادراک ذینفعان از روابط علی و معلولی و بازخوردهای سامانه سودمند است.

کلیدواژه ها:

Conceptual model ، Cause–effect diagram ، Feedback loops ، Suggested scenarios ، Vensim ، زنجیره های بازخوردی ، سناریوهای پیشنهادی ، مدل مفهومی ، نمودار علی-معلولی ، Vensim