تاثیر تلقیح باکتری و قارچ میکوریز آربسکولار بر برخی ویژگی های مورفولوژیکی نهال های داغداغان (Celtis caucasica L.) تحت تنش خشکی (مطالعه موردی: لرستان)

سابقه و هدف: شرایط نامساعد محیطی سبب ایجاد تنش در گیاهان و اختلال در رشد و نمو و بقای آن­ها می­شود.امروزه کاربرد میکروارگانیسم­های خاکزی بویژه قارچ­ها و باکتری­های محرک رشد که با انجام فرآیند­های مختلف زیستی در رشد گیاه و چرخه عناصر غذایی خاک دخالت دارند جهت کاهش آثار سوء تنش­های محیطی توصیه می­گردد. مواد و روش­ها: به­منظور بررسی اثر تنش خشکی و کاربرد نهاده­های زیستی بر ویژگی­های رویشی گیاه داغداغان (رویش قطری و رویش ارتفاعی، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی و کلونیزاسیون نهال)، آزمایشی به­صورت فاکتوریل (فاکتورهای قارچ در دو سطح تلقیح قارچ میکوریز آربسکولار و شاهد بدون تلقیح، باکتری در چهار سطح تلقیح سودوموناس، آزسپیریلوم، ازتوباکتر و شاهد و تنش خشکی در سه سطح ظرفیت مزرعه (۸۰، ۶۰ و ۴۰ درصد) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی و در ۴ تکرار در گلخانه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان لرستان اجرا و از روش تجزیه واریانس فاکتوریل برای مقایسه ویژگی­های اندازه گیری شده و برای دسته­بندی آن­ها از آزمون چندگانه دانکن در سطح ۰۵/ ۰ استفاده شد. نتایج و بحث: در این پژوهشنتایج تجزیه واریانس تلقیح سطح­های مختلف میکروارگانیسم­ها و تنش خشکی بر صفات رویشی نهال­های داغداغان در سطح پنج درصد با اختلاف معنی­دار، بهبود مقادیر اندازه­گیری شده و تاثیر فزاینده و مثبت برخی از تیمارها مشاهده شد، در میان صفات مورد آزمایش، نهال های شاهد که معرف شرایط عادی جنگل­ها در عدم حضور میکروارگانیسم­ها است کمترین مقدار را از نظر آماری در مقایسات میانگین داشتند. بهترین عملکرد تیمارها در رویش قطری نهال داغداغان در سه سطح تنش خشکی با تلقیح سودوموناس - گلوموس موسه و ازتوباکتر - گلوموس موسه بویژه در تنش متوسط با مقادیر ۰.۵۴ و ۰.۵۲ میلی­متر به دست آمد. همچنین بیشترین میزان رویش ارتفاعی در هر سه سطح تنش خشکی بویژه در تنش متوسط با تلقیح سودوموناس - گلوموس موسه و ازتوباکتر - گلوموس موسه به ترتیب با میانگین ۲۱.۵۵ و ۲۰.۵۵سانتی­متر و در سطح برگ برای تنش خشکی کم به همراه سودوموناس - گلوموس موسه و سپس ازتوباکتر - گلوموس موسه به ترتیب با میانگین ۱۱۶و ۱۱۴.۷۵سانتی متر مربع به ­دست آمد. بیشترین طول ریشه در تنش خشکی متوسط با تلقیح سودوموناس و ازتوباکتر، در وزن تر ریشه تحت تنش خشکی متوسط همراه با تلقیح ازتوباکتر و سودوموناس به ترتیب با میانگین ۷۹۱۶/۱۶ و ۷۹۴۱/۱۶ گرم حاصل شد. بیشترین وزن خشک ریشه در تنش خشکی زیاد برای تیمارهای ازتوباکتر و سودوموناس، برای وزن تر و خشک اندام هوایی در تنش خشکی متوسط با تلقیح سودوموناس - قارچ و ازتوباکتر - قارچ حاصل شد. بالاترین درصد کلونیزاسیون نیز در تنش خشکی کم با عملکرد بهتر سودوموناس - قارچ و ازتوباکتر - قارچ به ترتیب با میانگین ۱۴۴.۱۷۵ و ۴۲.۶۷۵ درصد مشاهده شد. نتیجه ­گیری: عامل­های میکروبی، قارچی و برهم­کنش آن­ها، کلونیزاسیون ریشه­ها، ویژگی­های رشدی گیاه و جذب آب توسط گیاه را افزایش داده و در نتیجه سبب افزایش تحمل گیاه نسبت به شرایط تنش خشکی شده است.  

کلیدواژه ها:

آزوسپریلیوم ، باکتری­های محرک رشد ، تنش­های محیطی ، سودوموناس ، میکوریز آربسکولار