سنجش سطوح و اولویت بندی آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی در برابر زلزله با استفاده از منطق فازی در GIS (مطالعه موردی: استان فارس)

از مهم­­ترین بلایای طبیعی که نقش مهمی در آسیب­پذیری و تخریب سکونتگاه­های روستایی ایفا می­نماید، زلزله می­باشد. آسیب­پذیری دارای مفهومی پیچیده است به طوری که عوامل و متغیرهای مختلفی در آن دخالت دارد و استفاده از روش­های نوین موجب بهبود فرآیند سنجش سطوح آسیب­پذیری می­شود. هدف از ارائه پژوهش حاضر، سنجش سطوح و اولویت­بندی آسیب­پذیری سکونتگاه­های روستایی با به کارگیری عملگرهای مبتنی بر منطق فازی می­باشد. استان فارس که دارای گسل­های اصلی و فرعی متعددی بوده و در طول سالیان گذشته زلزله­های متعددی با قدرت تخریب بالا در آن به ­وقوع پیوسته و هم­چنین، سکونتگاه­های روستایی آن دارای تنوع آسیب­پذیری طبیعی و انسانی می­باشد، به عنوان منطقه­ی مطالعاتی انتخاب شده است. سکونتگاه­های روستایی از محیط­هایی به شمار می­رود که به دلیل ویژگی­های فیزیکی آن در مقایسه با سکونتگاه­های شهری در معرض آسیب­پذیری بیشتری می­باشد. در این پژوهش، جهت سنجش سطوح و اولویت­بندی آسیب­پذیری از عملگرهای فازی که شامل تلفیق چندمعیاره اهمیت معیارها و وزن­ رتبه­ها بوده و دو ویژگی مهم در نظرگرفتن متغیرهای کیفی (زبانی) و توجه به گروه­های مختلف ذینفع را نیز داشته و هم­چنین، به نتایج بهتری منجر شده، استفاده گردید. لذا با به کارگیری و تلفیق متغیرها و سناریوهای مختلف، مناطق با درجات بالای ریسک مشخص شد. سپس، سکونتگاه­های روستایی در معرض ریسک حاصل از سناریوی نسبتا بدبینانه آسیب­پذیری طبیعی انتخاب گردید. در نهایت، آسیب­پذیری انسانی این سکونتگاه­ها با به کارگیری سناریوی متعادل اولویت­بندی شد. نتایج حاصل در تمامی سناریوها نشان داد که بخش­های جنوب و غرب منطقه که دارای مقادیر بالای بیشینه جنبش افقی زمین (Peak Horizontal Acceleration)، سازندهای زمین­شناسی جدید و نزدیکی به گسل­های فعال زمین­شناسی بوده به عنوان مناطق با درجات بالای ریسک آسیب­پذیری طبیعی شناسایی شده و همواره زلزله­های متعدد با قدرت تخریب بالا در آن به وقوع می­پیوندد اما از منظر متغیرهای آسیب­پذیری انسانی مورد استفاده در این پژوهش در حد متوسط می­باشند.

کلیدواژه ها:

استان فارس ، آسیب پذیری ، سکونتگاه های روستایی ، زلزله ، منطق فازی