تبیین نسبت همزمان هدایت و اضلال به خداوند و به انسان براساس آموزه های قرآنی

در برخی آیات قرآن، هدایت و ضلالت بشر به خداوند نسبت داده شده است و از سوی دیگر،انسان دارای اراده و اختیار است و هدایت و ضلالت او به دست خودش اتفاق می افتد. هدف اینمقاله، بررسی این تناقض ظاهری و امکان جمع بین این دو نسبت است.سوال اصلی این است که: نسبت دادن هدایت و ضلات هم به انسان و هم به خداوند سبحانچکونه قابل تبیین است؟ بحث هدایت و اضلال الاهی از آن جهت اهمیت دارد که شبهه معروف جبردر هدایت و ضلالت را حل می کند، چرا که ظاهر اضلال و هدایت الاهی این است که انسان اختیاریدر گمراه شدن خود نداشته و خداوند افراد را مجبور به پیمودن راه درست یا نادرست می نماید.این پژوهش از نوع تحلیل محتواست و با بررسی آیات و روایات مرتبط و مراجعه به منابع موجودو تفاسیر قرآن انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که هدایت و اضلال الاهی دو نوع است:ابتدایی و جزایی؛ و هیچ یک از این دو نوع منافاتی با اختیار انسان ندارد چرا که یا قابل استناد بهخداوند نیست و یا ا گر هست، اختیار انسان را سلب نمی کند. ه مچنین هدایت ابتدایی (به معناینشان دادن راه کمال و سعادت به انسان) و هدایت جزایی (به عنوان نتیجه بهره گیری اختیاریانسان از اسباب هدایت ابتدایی خداوند) و نیز اضلال جزایی (به عنوان نتیجه سوء اختیار خودانسان)، در عین این که این سه قسم قابل استناد به خداوند است منافاتی هم با اختیار انسانندارند. اما اضلال ابتدایی قابل استناد به خداوند نیست.

کلیدواژه ها:

آموزه های قرآنی ، هدایت ، ضلالت ، جبر و اختیار